Ludwik Danielak

Obecnie Ludwik Danielak jest powracającym tematem we współczesnym społeczeństwie. Od polityki po technologię, kulturę i edukację, Ludwik Danielak wywołał wiele debat i zainteresowania na całym świecie. Wraz ze wzrostem znaczenia tego tematu niezwykle istotne jest zrozumienie jego wpływu na nasze codzienne życie i przyszłość. W tym artykule dokładnie zbadamy najważniejsze aspekty Ludwik Danielak, analizując jego różne perspektywy i omawiając jego znaczenie w bieżącym kontekście. Bez wątpienia Ludwik Danielak to temat, który nie pozostawia nikogo obojętnym, a jego wpływ w nadchodzących latach będzie nadal rósł.

Ludwik Danielak
Ilustracja
1937
kapral kapral
Data i miejsce urodzenia

24 sierpnia 1909
Piaski, Prowincja Poznańska, Królestwo Prus

Data i miejsce śmierci

7 września 1939
Modlna, Polska pod okupacją III Rzeszy

Przebieg służby
Lata służby

1929–1930, 1939

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej

Stanowiska

d-ca pocztowego Przysposobienia Wojskowego

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939
Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny”
Dom Walentego i Ludwika Danielaków w Zdunach (Rynek). W tym domu Ludwik Danielak mieszkał w latach 1924–1938
Spotkanie szachistów w klubie Giermek, Zduny 1931. Ludwik Danielak czwarty od lewej w rzędzie stojącym

Ludwik Danielak (ur. 24 sierpnia 1909 w Piaskach, zm. 7 września 1939 w Modlnej) – pocztowiec, harcerz, współtwórca i organizator harcerstwa powiatu krotoszyńskiego[1], szachista, aktor. Działacz społeczny i patriota. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939. Ofiara zbrodni niemieckich na pocztowcach w 1939 roku[2]. Syn Walentego Danielaka.

Rodzina

Ludwik Danielak urodził się w Piaskach 24 sierpnia 1909 roku, w patriotycznej rodzinie mieszczanina, restauratora, radnego Zdun, oraz radcy majątku Lipskich[3] – Walentego Danielaka[4] i Antoniny Krysiak. W połowie 1924 roku rodzina Walentego Danielaka przeprowadziła się do Zdun.

Miał trzy siostry: Helenę, Ewę i Mariannę. Jego siostra Ewa Danielak[5] była członkinią Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży oraz zastępową w drużynie harcerskiej Danielaka, a potem Józefa Podemskiego i Franciszka Jerzego Jaskulskiego[6].

Stryj Ludwika, Józef Danielak, był właścicielem Domu Handlowego w miejscowości Wanne (Westfalia – Niemcy) oraz kilku posiadłości w Wielkopolsce. Józef Danielak był także aktywnym członkiem leszczyńskiego Bractwa Kurkowego, pełniąc z początku funkcję przewodniczącego komisji rewizyjnej, a w 1938 roku został członkiem i II Rycerzem Majestatu Bractwa[7]. Danielakowie utrzymywali z możnymi i przemysłowcami dobre kontakty, polegające nie tylko na współpracy handlowej, czy przemysłowej, ale przede wszystkim na działalności patriotycznej i społecznej.

Najmłodszy stryj Ludwika, też Ludwik Danielak (ur. 1902), był aktywnym powstańcem wielkopolskim. Został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym[8]. Jego stryj Ludwik brał czynny udział w Powstaniu wielkopolskim 1918 / 1919 roku - od dnia 13.11.1918 do dnia 12.2.1919 roku jako ochotnik z bronią w ręku. Wziął udział między innymi w oswobodzeniu miasta Skalmierzyce i okolicach pod dowództwem Idziora Józefa. W czasie II wojny światowej działał aktywnie w partyzantce. W maju 1944 roku został aresztowany przez Gestapo i dnia 28.6.1944 zamordowany w Kaliszu i pochowany na tamtejszym cmentarzu katolickim[9].

W 1933 roku Ludwik Danielak zawarł związek małżeński z Anną ze Świtalskich, pochodzącą z Gniezna. Miał dwoje dzieci: Romana Danielaka (1935–2015) i Krystynę Nawrocką (1936–2008)[10][11]. W 1938 roku rodzina Ludwika i Anny Danielaków przeniosła się ze Zdun do Krotoszyna.

Działalność patriotyczna i społeczna w latach 1923–1939

W przerwie ćwiczeń wojskowych w Krakowie i Wieliczce – 1932. W tle piekarnia krakowska. Ludwik Danielak pierwszy z prawej z bronią obok dzieci
Ludwik Danielak w czasie szkolenia wojskowego w Mierzniewie 1936 rok
Ludwik Danielak (pierwszy z prawej w rzędzie stojącym) w czasie szkolenia wojskowego w Mierzewie 1936 rok (spotkanie na Zamku hrabiego Szembeka). W spotkaniu tym uczestniczyli także harcerze z okolic Gniezna

W 1923 roku Ludwik ukończył Szkołę Realną w Ostrowie Wielkopolskim. W 1924 roku wraz z rodziną przeprowadził się z Lewkowa do Zdun.

W 1925 roku Danielak zorganizował tzw. harcerstwo pro-obronne w Zdunach. W tym czasie wspierał finansowo swoją drużynę harcerską przy pomocy funduszy swojego ojca Walentego. Takie działania nie znalazły akceptacji niemieckich mieszkańców przygranicznych Zdun. Ludwik Danielak mimo presji Niemców, kontynuował działalność harcerską w ramach nielegalnej struktury do 1928 roku[12]. Jako pierwszy zorganizował harcerski zastęp żeński. Wspomnienia jednego z zastępowych tej drużyny – Stanisława Rytera dowodzą, że Ludwik Danielak był współpracownikiem i wychowawcą wielu późniejszych żołnierzy wyklętych takich np. jak: Franciszek Jerzy Jaskulski, Jan Matuszczyk, czy Czesław Bardzik[13][14].

W 1927 roku Danielak został szachistą wielkopolskiego klubu Giermek Zduny[15] (od 1935 roku Ludwik Danielak reprezentował barwy KKSz Krotoszyn – reprezentował powiat krotoszyński w rozgrywkach na szczeblu wojewódzkim, a od 1938 roku barwy OKSz Skoczek Ostrów Wielkopolski[16]). W 1928 roku ukończył Gimnazjum w Krotoszynie.

Od 1928 roku był działaczem Towarzystwa Obywateli Polskich w Zdunach. Organizacja ta wspierała młodzież południowej Wielkopolski w organizacji obozów patriotycznych – w tym także harcerzy. W okresie 1929–1930 odbył służbę wojskową. Od 1930 roku był funkcjonariuszem-pocztowcem na stanowisku starszego asystenta Poczty Polskiej w Krotoszynie[17]. W latach 1930–1939 był koordynatorem harcerskim w południowej części Wielkopolski. Od 1931 roku był aktorem amatorskiego teatru pocztowego w Krotoszynie[18].

Dom Danielaków był w latach 30. XX wieku, ostoją patriotyzmu. Tam organizowano patriotyczne wieczornice, występy chóru „Harmonia”, zbiórki harcerskie, turnieje szachowe, szkolenia oficerów 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej z Krotoszyna oraz ludności Zdun (przedstawiciele kadry oficerskiej 56 pp. Wielkopolskiej z Krotoszyna byli częstymi gośćmi w domu Danielaków, gośćmi byli także oficerowie Biura Wojskowego Poczty i Telegrafów: ppłk Adam Paciorek, mjr Mieczysław Michoniewski i kpt. Adam Gac oraz kadra oficerska z Kalisza[19].

Wraz z ojcem, Walentym Danielakiem (który był współorganizatorem zbiórek na rzecz OPL oraz był indywidualnym subskrybentem pożyczki na rzecz Obrony Przeciwlotniczej Polski, wpłacając regularnie co miesiąc 100 zł na ten cel[20], Ludwik organizował zbiórki pieniężne na rzecz Funduszu Obrony Narodowej (FON) oraz Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Polski w 1939 roku. Był też działaczem Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP) oraz Przysposobienia Wojskowego (PW). W latach 1936–1939 pełnił funkcję dowódcy pododdziału pocztowego Przysposobienia Wojskowego w Krotoszynie. W 1939 roku uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 roku w stopniu kapral[21].

Udział w kampanii wrześniowej 1939 roku

Grupa słuchaczy kursu wojskowego podczas egzaminów z topografii i łączności w Zdunach – 1937. Na fotografii Ludwik Danielak trzeci od lewej w pierwszym rzędzie stojącym. Na zdjęciu – pierwszy z prawej, wychowanek Ludwika Danielaka Kazimierz Wieczorek

31 sierpnia 1939 roku w budynku Poczty Polskiej w Krotoszynie odbyła się odprawa wszystkich pracowników Poczty Polskiej w Krotoszynie oraz przedstawicieli poczt z Ostrowa Wielkopolskiego i Kalisza, w obecności naczelnika Józefa Starazdasa (pracownicy poczty zebrali się wcześniej wzorem delegata i zespołu MPiT, który wszedł w skład Sztabu Naczelnego Dowództwa Łączności w dniu 15 sierpnia 1939 roku)[22], jego zastępcy Aleksandra Staszko i przedstawicieli wojska (w odprawie wzięli udział także wojskowi z 56 pp. wielkopolskiej z Krotoszyna).

Jako funkcjonariusz Poczty Polskiej Ludwik Danielak we wrześniu 1939 roku realizował zadania na rzecz obronności państwa takie, jak: zadania specjalne, dozorowanie[23], obserwacje powietrzne lotnictwa npla i przekazywanie informacji do Głównej Zbiornicy Dozorowania (Centralna Zbiornica Dozorowania w Warszawie zbierała meldunki z całego kraju o przelatujących samolotach obcego państwa. Informacje przekazywano przez telefon, telegraf lub przez kurierów, którzy przekazywali informacje z danej godziny telefonicznie najpierw do zbiornicy w regionie, a potem do centrali[24], znajdującej się w 1939 roku przy ul. Nowogrodzkiej w Warszawie).

W sytuacjach zagrożenia przejęciem łączności przez Niemców, zadaniem ekstremalnym było niszczenie linii telefonicznych i centrali, które było dopuszczalne tylko w przypadku pozostawienia jej bez ochrony pracowników poczty, w sytuacji zajęcia terytorium przez Niemców, w celu uniemożliwienia wrogich działań podsłuchowych, oraz wykorzystania ich w działaniach wojskowych przeciwko Polsce (taka sytuacja miała miejsce 7 września 1939 roku w rejonie Ozorków – Modlna – Sokolniki)[25] przed Bitwą nad Bzurą w rejonie operowania 24 dywizji niemieckiej pod dowództwem Generalleutnanta Friedricha Olbrichta. Wykonywał też zadania kurierskie.

Organizacja służby dozorowania[26] w praktyce opierała się głównie na nielicznych pracownikach pocztowych, członkach Przysposobienia Wojskowego i harcerzach[27]. Ludwik Danielak był ochotnikiem (6 maja 1939 r. zapoczątkowano akcję zapisów ochotniczych do tzw. zadań specjalnych. Z Wielkopolski zgłosiło się kilkuset ochotników, wśród nich wg relacji współpracowników i rodziny był Ludwik Danielak)[28] w służbie dozorowania[29].

1 września 1939 roku Centrum Dyspozycyjne w Starostwie Powiatowym w Krotoszynie otrzymało zaszyfrowany rozkaz ewakuacji wszystkich urzędników państwowych. Szef tego Centrum, Leon Kałużny, zarządził przygotowywanie specjalnego pociągu ewakuacyjnego, potrzebnego do wykonania tego zadania[30].

Tego samego dnia około godz. 15.00 Ludwik Danielak ewakuował się wraz z rodziną i z innymi urzędnikami Krotoszyna specjalnym pociągiem ewakuacyjnym[31] przez Koźmin – Jarocin – Wrześnię – Konin – Koło – Kutno, w kierunku Warszawy i dalej na wschód. W trakcie podróży Ludwik Danielak nadzorował transport walorów pieniężnych oraz tajnej dokumentacji „Mob” i utajnionej dokumentacji pocztowej.

Po dotarciu do Koła pociąg ewakuacyjny stanął na bocznicy kolejowej. 2 września 1939 roku wieczorem, został zaatakowany przez 3 samoloty niemieckiego Luftwaffe. Danielak i jego rodzina cudem przeżyli ciężkie bombardowanie w Kole, gdzie zginęło ponad 150 osób (2 września 2014 roku odsłonięto pomnik w Kole, upamiętniający ofiary ataku samolotów niemieckich Luftwaffe na pociąg ewakuacyjny z Krotoszyna[32][33][34]). Ludwik Danielak był wśród osób kierujących ewakuacją pasażerów pociągu do pobliskiego lasu[35].

Między 3 a 5 września 1939 roku ewakuacja urzędników przebiegała bardzo powoli ze względu na zerwane tory i blokady powstające z uszkodzonych po bombardowaniach pociągów. Wtedy to, wraz z kolegami udzielał innym pocztowcom pomocy w naprawach łączy telefonicznych po bombardowaniach (uszkodzenia linii telefonicznych (sieci stałej i napowietrznej) po 2 września 1939 r. wynosiły nawet do 50%)[36][37].

5 września Ludwik Danielak dotarł z rodziną do Kutna i tam przeżył kolejne bombardowanie. Zmiana trasy podróży Ludwika Danielaka w kierunku Ozorkowa wynikała z rozkazu Naczelnego Wodza obowiązującego od dnia 6 września 1939 roku, mówiącego o natychmiastowym wycofaniu żołnierzy i urzędników państwowych za linię Wisły. Ludwik Danielak miał jednak do wykonania swoje zadania obronne wynikające z przydziału mobilizacyjnego[38].

Śmierć

Mundur pocztowca w Muzeum Poczty Polskiej i Telekomunikacji w Gdańsku. Identyczny mundur miał na sobie Ludwik Danielak we wrześniu 1939 roku

Podczas zrzutu niemieckiego desantu i ataku z powietrza w Modlnej – w godzinach porannych 7 września 1939 roku – urzędnicy państwowi masowo porzucali mundury (część z nich zrobiła to już w Ozorkowie)[39].

6 września, po dotarciu do Ozorkowa, Ludwik Danielak rozpoczął akcje dywersyjne i zadania specjalne, skierowane przeciwko Niemcom.

Prawdopodobnie jako jedyny w rejonie Modlnej do końca nie zdjął munduru funkcjonariusza Poczty Polskiej[40] i w obliczu bezpośredniego zagrożenia życia – nie posiadając broni – kontynuował akcję dywersyjną niszcząc telefoniczne linie napowietrzne oraz centrale, które znalazły się w rękach niemieckich. W tym czasie na odcinku Ozorków – Modlna – Sokolniki – Kębliny trwało niemieckie rozpoznanie, poprzedzone silnym bombardowaniem. Rozpoznanie prowadził 31 pp. niemieckiej[41], którego działania wzmocniono zrzuceniem desantu.

7 września 1939 roku, podczas wykonywania zadania obronnego w Modlnej, przed Bitwą nad Bzurą, został pojmany przez lotniczy desant niemiecki, a następnie w pośpiechu rozstrzelany przez żołnierzy rozpoznania niemieckiego 31 pp 24 Dywizji Piechoty. Ludwik Danielak nie miał broni. Prawdopodobnie, widząc zbliżające się wojska niemieckie, w ostatniej chwili próbował przedostać się do stacjonujących nieopodal polskich oddziałów wojsk polskich[42][43]. Jego rodzina przeżyła po ukryciu w jednym z gospodarstw w Modlnej.

Ekshumacja

We wrześniu 1959 roku z inicjatywy dzieci Ludwika Danielaka, przy wsparciu ówczesnego proboszcza Zdun ks. prałata Mariana Kwiatkowskiego oraz księdza proboszcza parafii w Modlnej Mieczysława Rossowskiego, przeprowadzono ekshumację Jego ciała. Pogrzeb w Zdunach poprowadził w asyście 6 kolegów Ludwika Danielaka – byłych pocztowców, ks. prałat Marian Kwiatkowski[44][45].

Upamiętnienie

Przypisy

  1. ↑ Zbiór wspomnień Moje harcerstwo, opracowany przez dh. Stanisława Rytera z lat 1925–1939, potwierdzający, że Ludwik Danielak organizował VIII drużynę harcerską im. Zawiszy Czarnego na terenie Zdun, a później pełnił rolę instruktora harcerskiego, wyrażając zgody na zakładanie kolejnych drużyn i wspierając finansowo harcerzy z powiatu krotoszyńskiego, s. 5–6, Zdunowski Ośrodek Kultury – Izba Muzealna.
  2. ↑ Ł. Cichy, „Nigdy nie zdjął swojego munduru”, cykl „Nasza Historia”, „Życie Krotoszyna”, nr 23/36, 9.06.2015, s. 22.
  3. ↑ Orędownik Ostrowski, nr 73, 13 września 1922, Lista mianowanych na Urząd Radcy s. 1, poz. 12.
  4. ↑ zduny.wordpress.com.
  5. ↑ Ewa Marciniak | Zdunowski Portal Historyczny , zduny.wordpress.com (pol.).
  6. ↑ Ludwik Danielak | Zdunowski Portal Historyczny , zduny.wordpress.com (pol.).
  7. ↑ Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Lesznie 1627–1947, Eugeniusz Śliwiński, część 2, s. 51.
  8. ↑ zob. Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, http://powstancy-wielkopolscy.pl/search
  9. ↑ zaświadczenie dowódcy kompanii Idziora Józefa z dnia 29 grudnia 1933 roku
  10. ↑ Krystyna Nawrocka | Zdunowski Portal Historyczny , zduny.wordpress.com (pol.).
  11. ↑ Eugeniusz Jan Nawrocki | Zdunowski Portal Historyczny , zduny.wordpress.com (pol.).
  12. ↑ Ł. Cichy, „Walenty Danielak patriota i społecznik”, Życie Krotoszyna nr 59, 17.11.2015, s. 23.
  13. ↑ Zbiór wspomnień Moje harcerstwo, opracowany przez dh. Stanisława Rytera, dotyczący harcerstwa w powiecie krotoszyńskim z lat 1925–1939, s. 4–9, Zduny 1958, Izba Muzealna w Zdunach.
  14. ↑ zob. sprawozdanie z działalności harcerskiej, S. Rytter (Maszynopis) 1943-1954, Izba Muzealna ZOK w Zdunach, s. 5
  15. ↑ Baczność szachiści, Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 16/1938r, 23 lutego 1938 r.
  16. ↑ P. Dudziński, Historia szachów na Ziemi Ostrowskiej. 80 lat szachów klubowych w Ostrowie Wielkopolskim 1930-2010, Ostrów Wielkopolski 2010, s. 2 i s. 16.
  17. ↑ zduny.wordpress.com, aut. Łukasz T. Cichy.
  18. ↑ Muzeum Poczty Polskiej i Telekomunikacji we Wrocławiu, sygn. MPiT-P-VII-780.
  19. ↑ Andrzej Potocki i ppor. Mirosław Grodzicki (komp. Łączności 25 DP) i por. Hipolit Puchaczewski z Dowództwa Łączności, IPMS Londyn, sygn. B.I.9c, sprawozdanie: „Dowództwo i łączność – obsada w 1939 roku”, ppłk W. Leonard, Londyn 1991).
  20. ↑ „Krotoszyński Orędownik Powiatowy” – Subskrybenci pożyczki OPL – mieszkańcy Zdun, wyd. Krotoszyn, nr 39, 17 maja 1939 roku, s. 2).
  21. ↑ Kurier Zdunowski, nr 37, 22.12.2014, wyd. Zdunowski Ośrodek Kultury.
  22. ↑ Sprawozdanie mjr. inż. A.Krzyczkowskiego – dyrektora Departamentu Technicznego MPiT działającego na potrzeby wojska – nr CAW 1.1062/39.
  23. ↑ P. Bauer, B. Polak, Armia Poznań 1939, Udział ludności cywilnej w przygotowaniach obronnych (kwiecień – sierpień 1939 r.), KAW, Poznań 1987 r., s. 16.
  24. ↑ CAW, Sztab Lotniczy Sztabu Głównego, sygn. I.303.10.30, Inspektorat OPP. Organizacja służby dozorowania z 23.03.1939 r.
  25. ↑ Załącznik do zeznań mjr. inż. A. Krzyczkowskiego – Studium łączności w Kampanii Polskiej 1939 roku, rozdział II, nr B I gc/2, s 38-45.
  26. ↑ Sprawozdanie ppłk. J. Stebelskiego CAW nr 1.118/40, s. 28.
  27. ↑ IPMS, sygn. B.I.102/A, relacja gen. bryg. J. Zająca.
  28. ↑ P. Bauer, B. Polak, Armia Poznań 1939, wyd. KAW 1987 r., s. 15.
  29. ↑ CAW, Biuro Inspekcji Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (GISZ), sygn. I.302.4.2041, Sprawozdanie Inspektora Obrony Powietrznej. Służba dozorowania, niedomagania z 1939 r.; ibidem, sygn. I.302.4.57, Sprawozdanie Inspektora Obrony Powietrznej Państwa dla Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych w sprawie stanu obrony przeciwlotniczej oraz ibidem, I.320.4.2021, Pismo Komendanta Głównego PP do dyrektora Biura Wojskowego MSW z 23.3.1939 r., w sprawie niedomagań w służbie dozorowania.
  30. ↑ Rzecz Krotoszyńska, nr 35(1010), 2.09.2014 r., „1 września 1939 roku. Zapis Wydarzeń”.
  31. ↑ Relacja filmowa z odsłonięcia pomnika poświęconego pamięci zabitym cywilom i funkcjonariuszom w wyniku ataku niemieckiego Luftwaffe w dn. 2 września 1939 roku oraz pokaz specjalnego pociągu ewakuacyjnego (rekonstrukcja), znajdują się na stronie http://www.youtube.com/watch?v=RpDenObfbis.
  32. ↑ e-powiat24.pl. e-powiat24.pl. ..
  33. ↑ krotoszyn.pl.
  34. ↑ krotoszyn.naszemiasto.pl.
  35. ↑ Według relacji Krystyny Nawrockiej, Aleksandra Łopaczyka i innych podróżujących tym pociągiem mieszkańców Krotoszyna.
  36. ↑ IPMS, sygn. A.II.9/10 i A.II. 11/8.
  37. ↑ R-ł V Studium Łączności w Kampanii Polskiej 1939 r., Pomoc przy naprawach uszkodzonej sieci łączności, s. 38.
  38. ↑ K. Nawrocki, „Analiza sytuacyjna” z 1989 roku – dokonywał on kwerendy materiałów archiwalnych dostępnych w Centralnym Archiwum Wojskowym (CAW) w Rembertowie (Warszawa) w latach 1989–1994. Podczas późniejszej „Oceny działań Ludwika Danielaka” – z 1993 roku, uzupełnił informacje na temat przebiegu zdarzeń w Modlnej w dn. 7.09.1939 roku, także w oparciu o relację córki i syna oraz siostry Ludwika Danielaka.
  39. ↑ Relacje miejscowej ludności, kolejarzy i pocztowców, którzy przeżyli niemiecki atak w Modlnej, znajdują się w Muzeum Poczty Polskiej i Telekomunikacji we Wrocławiu – Konkurs na wspomnienia z działalności zawodowej, związkowej i konspiracyjnej z okazji 25-lecia łączności i 50-lecia związku zawodowego, sygn. MPiT-P-VI-51/1-113 (113 relacji i wspomnień).
  40. ↑ L. Zimowski, Łącznościowcy Wielkopolscy w latach 1939–1946, Poznań 1969 i 1973, s. 36., co wynikało też ze wspomnień jego siostry Ewy i córki Krystyny
  41. ↑ zob. Informator Oddziału PTTK w Ozorkowie Na Szlak nr 24 wrzesień 2006 r.s.13, s.15, s. 17, s. 22
  42. ↑ Pałasz S., zob. biogram Danielaka, Zduny. Szkice z historii miasta i okolic, wyd. Urząd Gminy i Miasta w Zdunach, Zduny 2014
  43. ↑ L. Zimowski, Łącznościowcy Wielkopolscy w latach 1939–1946, Poznań 1969 i 1973
  44. ↑ Ludwik Danielak | Zdunowski Portal Historyczny , zduny.wordpress.com (pol.).
  45. ↑ Marian Kwiatkowski | Zdunowski Portal Historyczny , zduny.wordpress.com (pol.).
  46. ↑ encyklopediawielkopolan.pl.
  47. ↑ karta pocztowa.
  48. ↑ datownik.
  49. ↑ Kalendarz filatelistyczny.
  50. ↑ „Kącik Literacki Krzysztofa Nawrockiego”, w „Życiu Krotoszyna”, nr 58, 10.11.2015r., s. 14.
  51. ↑ Polska Miłością, Kobietą i Światłem – Tomik Poetycki, Krzysztof Feliks Nawrocki, Warszawa 2016, wyd. publ. ISBN 978-83-947255-1-8.; ed. (2017).
  52. ↑ Dekret Prezydenta RP z dnia 1 września 1984 r. o ustanowieniu odznaki pamiątkowej „Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 r.” Dziennik Ustaw RP Nr 1 z 9 stycznia 1985 r., poz. 1.
  53. ↑ Art. 3 dekretu Prezydenta RP z 1 września 1984 r. Odznakę otrzymali także polegli w czasie kampanii wrześniowej pocztowcy.

Bibliografia

  • Błażejewski W. „Z dziejów harcerstwa polskiego 1910 – 1939” Warszawa 1985.
  • Cichy Ł., „Nigdy nie zdjął swojego munduru”, cykl Nasza Historia, Życie Krotoszyna, nr 23/36 z 9.06.2015r., s. 22
  • Dudziński P., Historia szachów na Ziemi Ostrowskiej. 80 lat szachów klubowych w Ostrowie Wielkopolskim 1930-2010. wyd. Ostrów Wlkp. 2010.
  • Dokumenty i wspomnienia pracowników poczty i telekomunikacji zebrane w latach 1943–1978, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, Wrocław.
  • Dziennik Ostrowski, Wiadomości szachowe, nr 141 z 1938 roku, rok 6, s. 5
  • Gomolec L.,Działania dywersyjno – partyzanckie na terenie Wielkopolski podczas okupacji hitlerowskiej 1939 – 1945, Poznań 1962.
  • Grobicki J. Przebicie się Brygady Kresowej pod Ozorkowem dn. 7 września, Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej nr 32, Londyn 1963.
  • Jarno W., Strzelcy Kaniowscy w latach 1919–1939, Warszawa 2004.
  • Kołodziej E., Organizacje związkowe pracowników poczt, telegrafów i telefonów w Polsce 1918–1939, Warszawa 1979.
  • Kordy J., Macias A., Grobelny K., Kryg G., Dzieje Zdun. Środowisko przyrodnicze. Historia., Urząd Gminy i Miasta w Zdunach oraz Zdunowski Ośrodek Kultury, wyd. Zduny 1994.
  • Kowalczyk B. „Szesnastka lat międzywojennych 1920–1939” cz. I, Poznań 1990.
  • Lewandowski S., Matusiak P., Pocztowcy i łącznościowcy w walce z okupantem hitlerowskim 1939–1945, Poznań 1996, s. 25.
  • lista pasażerów pociągu ewakuacyjnego (niepełna), Oni przeżyli nalot na pociąg w 1939 roku, Rzecz Krotoszyńska nr 27 (1002) z dnia 8 lipca 2014 roku.
  • Lwowski szachista, 15 maja 1938.
  • Maciejewski J. „Z dziejów harcerstwa kaliskiego 1911/12 – 1939, Kalisz 1998
  • Nawrocki K., „Biografie”, Zdunowski Portal Historyczny.
  • Nawrocki K. F.Życiorys Ludwika Danielaka
  • Nawrocki Krzysztof Feliks, Polska Miłością, Kobietą i Światłem, Warszawa 2017, ISBN 978-83-947255-1-8.; ed. (2017).
  • Orędownik Ostrowski, Mecz szachowy, nr 9 z 1938 r., r.80
  • Orędownik Ostrowski, Wiadomosci szachowe, nr 100 z 1938 roku, rok 80
  • Pałasz S., Zduny. Szkice z historii miasta i okolic, wyd. Urząd Gminy i Miasta w Zdunach, Zduny 2014. W książce znaleźć można wiele historycznych opisów dotyczących działalności Ludwika Danielaka i jego rodziny.
  • Pietrzykowski M. „Historia harcerstwa Wielkopolskiego” Tom I 1912–1920 Poznań 2004, Tom II 1921 – 1939, Poznań 2004.
  • Piotrkowska – Szulczewska D. „Wielkopolska Chorągiew Harcerek 1912 – 1939” Poznań 1992.
  • Pocztowe Przysposobienie Wojskowe, nr 1/1934, 4/1935, 2/1939.
  • Praca zbiorowa, Sportowcy dla Niepodległej (Sportowcy i Patrioci - Pocztowcy II RP), wyd. Instytut Łukasiewicza Kraków 2018.
  • Praca zbiorowa, Dwadzieścia lat poczty i telekomunikacji w Polsce Niepodległej, Warszawa 1939.
  • Praca zbiorowa, Pracownicy poczty i telekomunikacji w latach wojny i okupacji, wyd. Centralny Ośrodek Badawczo – Rozwojowy Poczty, Warszawa 1979, s. 336.
  • Magdalena Stokłosa, Sportowcy dla Niepodległej, wyd. Instytut Łukasiewicza Kraków 2018, s. 71 i 72, Aleksandra Wójcik, Kraków: Fundacja Instytut Łukasiewicza, 2018, s. 71, ISBN 978-83-948954-2-6, OCLC 1042523525.
  • Świtalski A., Zbrodnia usankcjonowana, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1979.
  • Wolsza T., Arcymistrzowie amatorzy. Słownik biograficzny szachistów polskich, wyd. DiG Warszawa 2007.
  • Zimowski L., Łącznościowcy Wielkopolscy w latach 1939–1946, Poznań 1969 i 1973, s. 36, 91, 194, 216.
  • Stankiewicz J., Lista pracowników Poczty i Telekomunikacji poległych w latach 1939–1945, Stankiewicze.com.

Linki do cenzurowanych artykułów