Lin (ryba)

Wygląd przypnij ukryj Lin
Tinca tinca
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Nadrząd

otwartopęcherzowe

Rząd

karpiokształtne

Nadrodzina

Cyprinoidea

Rodzina

karpiowate

Rodzaj

Tinca
(Cuvier, 1816)

Gatunek

lin

Kategoria zagrożenia (CKGZ)

najmniejszej troski

Lin (Tinca tinca) – gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych (Cyprinidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Tinca. Występuje prawie w całej Europie i północnej Azji po środkową Syberię. Introdukowany na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W niektórych regionach uważany za gatunek inwazyjny. Bytuje przeważnie w płytkich jeziorach i stawach o gęstej roślinności wodnej i mulistym dnie oraz w wolno płynących rzekach. Osiąga długość do 70 cm i wagę do 7,5 kg. Występuje u niego dymorfizm płciowy, przejawiający się w różnicy długości płetw piersiowych i brzusznych, które u samca są dłuższe, oraz grubszym drugim promieniem płetwy brzusznej u osobników męskich. Ciało koloru od ciemnozielonego na grzbiecie, przez oliwkowozielone po bokach, do żółtawobiałego na brzuchu. Dorosłe liny żywią się przede wszystkim tym, co znajdą w mule – skorupiakami bentosowymi, drobnymi ślimakami, detrytusem, stąd często w ich przewodzie pokarmowym znaleźć można piach, muł i szczątki organizmów żywych. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 2–6 lat, w Polsce zazwyczaj w 3–4 roku życia. Gatunek cechuje duża płodność. Samice są w stanie wytworzyć do miliona komórek jajowych, najczęściej jest to 360 000–400 000. Jest rybą ostrożną i żyjącą samotnie. Stanowi popularny gatunek hodowlany. IUCN uznaje ją za gatunek najmniejszej troski. W Polsce obowiązuje 25–centymetrowy wymiar ochronny.

Rozmieszczenie geograficzne

Część naukowców przypuszcza, że gatunek pojawił się w miocenie. Jako obszar jego najwcześniejszego występowania podaje się Syberię. W pliocenie lin pojawił się na Półwyspie Apenińskim. W okresie zlodowaceń plejstoceńskich zasięg jego występowania objął również środkową Europę. Po ustąpieniu lądolodu przesunął się jeszcze bardziej w kierunku północnym, nie przekraczając jednak 61°30'N. Naturalnie występuje w Eurazji. Współcześnie zasiedla wody śródlądowe, głównie nizinne rzeki i jeziora, prawie całej Europy, z wyłączeniem zachodniego wybrzeża Półwyspu Bałkańskiego, w szczególności Dalmacji, zlewiska Oceanu Arktycznego, tj. północnej części Półwyspu Skandynawskiego i północno-wschodniej Europy, Irlandii, Islandii, północnej Szkocji, południowej Grecji i Półwyspu Krymskiego. W górach widywany do wysokości 1600 m n.p.m., również w Alpach. Spotykany bywa także w słonawych, przybrzeżnych wodach morskich, np. w zalewach Morza Bałtyckiego. W Azji sięga środkowej Syberii. Występuje w środkowym biegu rzek Ob, Irtysz i Jenisej. Notowany także w Bajkale. Jego południowy zasięg zahacza o Kaukaz i Azję Mniejszą. W Azji Środkowej nie występuje. W Polsce gatunek pospolity, obecny w całym kraju, z wyjątkiem wyższych partii Tatr, głównie jednak na obszarach nizinnych. Introdukowany już od XIX wieku w wielu regionach świata, w tym Afryce północnej i południowej, w Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii, Indiach, Ameryce Północnej i Chile, prawdopodobnie także gdzie indziej. W USA odnotowany w 38 stanach. Licznie występuje w dorzeczu Missisipi i w rzece Potomak. Do Stanów Zjednoczonych gatunek trafił z Niemiec, przetransportowany przez członków U.S. Fish Commission w 1877, prawdopodobnie dla celów żywieniowych i wędkarstwa sportowego. Bywa również traktowany jako gatunek inwazyjny, jak np. w Wielkich Jeziorach, gdzie populacja linów jest stale monitorowana, tak by ograniczyć negatywne skutki jego bytowania w stosunku do rodzimych gatunków i jakości wody.

Lin żyje głównie w płytkich, szybko nagrzewających się jeziorach i stawach, z bujną roślinnością wodną i mulistym dnem, oraz w wolno płynących, nizinnych rzekach, o ilastym dnie, w miejscach zacisznych i zarośniętych, tj. w spokojnych zakolach, łachach i starorzeczach. Najliczniej jednak pojawia się w spokojnych, mulistych zbiornikach o głębokości do 2 metrów, z obfitą roślinnością. W głębszych jeziorach bytuje w strefie przybrzeżnej. Dobrze rozwinięta roślinność wodna, wśród której w Polsce są m.in. osoka aloesowata i różne gatunki rdestnic, zapewnia ochronę przed drapieżnymi gatunkami ryb. Dla narybku lina niebezpieczne są zwłaszcza szczupak pospolity, okoń pospolity i węgorz europejski. Jest wyjątkowo odporny na niekorzystne warunki środowiska, w którym bytuje, w tym duże amplitudy temperatury wody, w zakresie od 4 do 24 °C, i okresowy niedobór tlenu. Nie toleruje jednak wody o zbyt kwaśnym odczynie – poniżej 5,5 w skali pH, ani o odczynie zbyt zasadowym – powyżej 9,0 w skali pH. Wiadomo, że pojawia się również w wodach słonawych, np. w zalewach Morza Bałtyckiego.

Morfologia

Ilustracja przedstawiająca (od góry) lina, ukleję pospolitą i czworooka

Ciało lina jest szerokie, charakteryzuje się zwartą budową, sprawia wrażenie mocnego. Ma szeroki i krótki trzon ogonowy. Tułów i stosunkowo mała, trójkątna głowa z małymi oczami, która stanowi od 22,4 do 25,4% całkowitej długości ciała, są bocznie spłaszczone. Tęczówka koloru od pomarańczowego do czerwonego. Otwór gębowy mały, końcowy, w kącikach pyska znajdują się niewielkie wąsy. Zęby gardłowe są jednorzędowe, ułożone w sekwencji 4–5 lub 5–5, sporadycznie również 4–4, 3–5, 4–3. W porównaniu z innymi karpiowatymi cechuje się niedużym wygrzbieceniem. Największe przypada na odcinek przed płetwą grzbietową, u linów hodowanych w stawach jest mniejsze niż u tych żyjących w środowisku naturalnym. Gruba skóra jest śluzowata, pokryta drobnymi owalnymi łuskami cykloidalnymi, ułożonymi zgodnie z kierunkiem osi ciała, po około 95–100 wzdłuż linii. Środek łuski jest przesunięty w stronę pyszczka, od niego odchodzą koncentrycznie listewki sklerytowe. W naskórku dobrze rozwinięte komórki kolbowe. Łuski są głęboko osadzone w skórze i zachodzą na siebie dachówkowo. Wszystkie płetwy są zaokrąglone. Płetwy grzbietowa i odbytowa są krótkie. Płetwa grzbietowa w zależności od populacji z 11–13 promieniami miękkimi lub 3–4 twardymi i 8–9 miękkimi, płetwa odbytowa z 9–12 miękkimi lub 3–4 twardymi i 6–8 miękkimi. Płetwa ogonowa delikatnie wklęsła, rozpostarta na 19 promieniach. Kręgosłup lina zbudowany jest z 39–41 kręgów. Przewód pokarmowy ma długość równą długości ciała. Osocze średniotoksyczne, mniej toksyczne niż np. u suma czy węgorza, bardziej niż u karpia czy leszcza. U lina występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Różnica przejawia się w długości płetw brzusznych, które u osobników męskich są dłuższe i mogą sięgać do płetwy odbytowej. Wydłużanie się tych płetw następuje po drugim roku życia i osiągnięciu około 12 cm długości ciała. W tym czasie znacząco grubieje drugi promień płetwy brzusznej. U samic krótsze są również płetwy piersiowe, ich długość może maksymalnie równać się połowie odległości między płetwą piersiową i brzuszną, podczas gdy u samców płetwy piersiowe mogą dochodzić do płetw brzusznych. Osiąga maksymalną długość do 70 cm, przeciętna 20–30 cm. Maksymalna waga dochodzi do 7,5 kg, przeciętna w zakresie od 1 do 2 kg. W różnych zbiornikach rośnie z różną szybkością. Największy złowiony i odnotowany lin w Polsce mierzył 65 cm i ważył 4,5 kg. Grzbiet jest przeważnie koloru ciemnozielonego lub ciemnobrązowego, brzuch żółtawobiały. Boki oliwkowozielone. Na całym ciele złocisty lub mosiężny połysk. Płetwy ciemne, brunatnoczarne z zielonym połyskiem. Istnieje również hodowlana odmiana lina w kolorze czerwonożółtym.

Zachowanie i rozwój

Lin jest rybą ostrożną i płochliwą, przez co trudną do zaobserwowania. Żyje samotnie, jedynie w okresie tarła dołącza do stada. Stroni od światła, dlatego dzień zwykle spędza przy dnie. Większą aktywność wykazuje nocą. Rośnie wolno, osiągając maksymalnie 70 cm długości. W pierwszym roku życia przyrost jest największy – około 6–8 cm, czasami do 12. Z każdym kolejnym rokiem wzrost długości ciała jest coraz mniejszy, przy czym od piątego roku życia następuje jego wyraźne spowolnienie. Z kolei roczne przyrosty masy ciała, poczynając od pierwszego roku, są coraz większe. Zdecydowany spadek zaznacza się dopiero po siódmym roku życia. Dożywa maksymalnie 20 lat.

Zagrzebka pospolita – jeden ze składników diety lina

Odżywianie

Dieta lina jest zróżnicowana i zależna od typu środowiska, które zasiedla, a także od sezonowej dostępności. Narybek w początkowej fazie rozwoju odżywia się pierwotniakami, glonami i skorupiakami planktonowymi, wśród których są widłonogi i wioślarki. Z czasem w diecie lina pojawiają się larwy jętek i muchówek z rodziny ochotkowatych i wodzieniowatych, a także małżoraczki, chruściki i drobne ślimaki, jak: zagrzebka pospolita czy zawójka pospolita, oraz większe skorupiaki, np. ośliczka wodna, kiełże, i skąposzczety. Odżywia się także roślinami lub ich zgniłymi częściami. Grzebiąc w mule w poszukiwaniu jedzenia, chętnie zjada martwe szczątki roślin lub zwierząt. Liny hodowane w stawach często są dokarmiane paszą pochodzenia roślinnego – łubinem, żytem, jęczmieniem, owsem, śrutą sojową. W żerowaniu najbardziej aktywny jest wiosną, najmniej pod koniec lata. Gdy temperatura wody spada do 8 °C lin zaprzestaje poszukiwania pożywienia. Zimą, przy temperaturze 4 °C, zapada w odrętwienie i spędza ten czas zagrzebany w mule. W związku z tym, że często żywi się tym, co wygrzebie z mułu, w jego przewodzie pokarmowym znaleźć można piasek, muł i szczątki organizmów żywych. Jelito lina jest krótkie, jego długość równa się długości ciała. Sam lin jest pożywieniem m.in. dla szczupaka pospolitego, sandacza pospolitego i suma pospolitego.

Młody osobnik

Rozród

Lin osiąga dojrzałość płciową w wieku 2–6 lat, przy długości standardowej 7–25 cm. W wodach polskich dzieje się to z reguły w trzecim lub czwartym roku życia, czasami w drugim, przy średniej długości 14,1 cm i średniej wadze 79 g. Samice dojrzewają później od samców, ale rosną trochę szybciej. U dojrzałych osobników występuje dymorfizm płciowy. Samce mają dłuższe płetwy piersiowe i brzuszne, a także grubszy drugi promień płetwy brzusznej. Trze się stosunkowo późno. Zaczyna w maju, kończy w październiku. W Polsce tarło przypada na czerwiec–sierpień. W środkowej Europie rozpoczyna rozród w temperaturze powyżej 19 lub 20 °C, najczęściej w 22–24 °C. Gatunek cechuje bardzo duża płodność. Liczba jaj w jajnikach może wahać się w granicach od kilku tysięcy do powyżej miliona, przy czym najczęściej jest to 360 000–400 000. W okresie godowym jajniki mogą ważyć od kilku do 440 g i stanowić do 19,5% całkowitej masy ciała samicy. Ikra jest niewielkich rozmiarów, zazwyczaj do 1 mm średnicy. Składanie jaj odbywa się wieloetapowo, w odstępach od kilkudniowych do dwutygodniowych, co spowodowane jest różnym czasem ich dojrzewania. Samica może wydawać jaja od 1 do 9 razy w roku. Odbywa się to w miejscach płytkich i spokojnych z gęstą roślinnością wodną, do której ikra może zostać przyklejona. Proces rozwoju zarodka w jaju w temperaturze 20 °C trwa zwykle około 3 dni. W początkowej fazie rozwoju larwy nie ruszają się. Za pomocą kleistych gruczołów zlokalizowanych w głowie są zahaczone o rośliny. Zaczynają aktywnie żerować po około 6–10 dniach od wylęgu, z chwilą zużycia zawartości woreczka żółtkowego.

Ichthyophthirius multifiliis jeden z pasożytów lina Gotowana niebieska odmiana lina z ziemniakami, masłem i chrzanem

Pasożyty

Lin może być gospodarzem wielu pasożytów. Wśród stwierdzonych na obszarze Polski były: orzęski Ichthyophthirius multifiliis i Trichodinella epizootica, przywry Dactylogyrus triappendixis, Asymphylodora tincae, widłonóg raczek skrzelowy (Ergasilus sieboldi), myksosporidiowce Myxobolus ellipsoides, Thelohanellus pyriformis, tasiemiec Caryophyllaeus laticeps, pijawka rybia (Piscicola geometra), kolcogłowy Acanthocephalus anguillae i Acanthocephalus lucii, splewka karpiowa (Argulus foliaceus), metacerkarie Tylodelphys clavata, Skrjabillanus tincae i gatunku z rodzaju Diplostomum, larwy nicieni Raphidascaris acus, Philomeria ovata, wiciowiec Ichthyobodo necator. Często występują także świdrowce z rodzaju Trypanosoma, w tym Trypanosoma schulmani i Trypanosoma carasii. Pasożyty zewnętrzne mogą powodować dużą śmiertelność wśród młodych linów hodowlanych. Ichthyobodo necator może przyczynić się do całkowitego śnięcia wylęgu lina.

Znaczenie gospodarcze i ochrona

W zbiornikach naturalnych lin nie ma dużego znaczenia gospodarczego, za to jest popularną rybą hodowlaną. Jest utrzymywany w stawach obok karpia jako ryba dodatkowa. Rośnie wolniej niż karp, ale ma mniejsze wymagania co do jakości wody i często hoduje się go tam, gdzie karp się nie przyjął. Istnieją szybko rosnące rasy stawowe, które już w pierwszym roku życia stają się tzw. „linem porcyjnym”, tj. o wadze 150–250 g. Hodowany jest szereg odmian ozdobnych, m.in. złotych i niebieskich, spotykanych w parkach i akwariach. Jego mięso uważane jest za cenne, ze względu na smak i delikatność. W latach 1961–1976 połowy lina w Polsce oscylowały wokół 300 ton rocznie.

IUCN uznaje go za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 1996. Trend populacji nieznany. W Polsce obowiązuje wymiar ochronny, niedozwolony jest połów linów, których długość mierzona od początku głowy do najdalszego krańca płetwy ogonowej nie przekracza 25 cm. Brak okresu ochronnego.

Przypisy

  1. ↑ Tinca tinca, Integrated Taxonomic Information System   (ang.).
  2. ↑ a b c d e J.J. Freyhof J.J., M.M. Kottelat M.M., Tinca tinca, The IUCN Red List of Threatened Species 2008, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T21912A9339248.en   (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am Maria Brylińska (red.): Ryby słodkowodne Polski. Warszawa: PWN, 1986, s. 227–233. ISBN 83-01-03239-1.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Tinca tinca (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Gieorgij Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 275–277.
  6. ↑ a b c d e f g Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Warszawa: Świat Książki, 1997, s. 92, seria: Leksykon przyrodniczy. ISBN 83-7129-441-7.
  7. ↑ a b c Zbigniew Chrzanowski (red.): Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, s. 115.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Josef H. Reichholf, Gunter Steinbach: Wielka encyklopedia ryb: słodkowodne i morskie ryby Europy. Warszawa: Muza, 1994, s. 91. ISBN 83-7079-317-7.
  9. ↑ a b Sunčica Avlijaš, Anthony Ricciardi, Nicholas Mandrak. Eurasian tench (Tinca tinca): the next Great Lakes invader. „Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences”. 75, s. 169-179, 2018. DOI: 10.1139/cjfas-2017-0171. ISSN 0706-652X. (ang.). 
  10. ↑ L. Nico, P. Fuller, M. Neilson: Tinca tinca (Linnaeus, 1758). USGS Nonindigenous Aquatic Species Database, 2014. . (ang.).
  11. ↑ Ian Wellby, Ash Girdler, Robin Welcomme: Fisheries Management: A Manual for Still-Water Coarse Fisheries. Singapore: John Wiley & Sons, 2010, s. 54–55. ISBN 978-1-4051-3332-6. .
  12. ↑ J. D. McPhail: The Freshwater Fishes of British Columbia. Edmonton: The University of Alberta Press, 2007, s. 155. ISBN 978-0-88864-467-1.
  13. ↑ Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, s. 353. ISBN 978-83-09-01080-7.
  14. ↑ Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, s. 342. ISBN 978-83-09-01080-7.
  15. ↑ Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, s. 240. ISBN 978-83-09-01080-7.
  16. ↑ Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, s. 325. ISBN 978-83-09-01080-7.
  17. ↑ Oficjalne rekordy Polski. Wiadomości wędkarskie. . (pol.).
  18. ↑ Przemysław Czerniejewski, Robert Czerniawski: Ryby morskie i słodkowodne Polski. Warszawa: FREL, 2016, s. 173–175. ISBN 978-83-64691-34-8.
  19. ↑ Ali Alaş, Ahmet Altındağ, Muhitdin Yılmaz, M. Ali Kırpık i inni. Feeding Habits of Tench (Tinca tinca L., 1758) in Bey ş ehir Lake (Turkey). „Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences”. 10, s. 187-194, 2010. DOI: 10.4194/trjfas.2010.0205. ISSN 1303-2712. (ang.). 
  20. ↑ Maria Brylińska, Edmund Bryliński, K. Mieczykowski. Wpływ cech osobniczych na płodność samic lina (Tinca tinca L.) w kilku jeziorach Pojezierza Mazurskiego i Chełmińsko-Dobrzyńskiego. „Roczniki Nauk Rolniczych”. 99, s. 25–54, 1978. PWN. ISSN 0376-2173. (pol.). 
  21. ↑ Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, s. 60–61. ISBN 978-83-09-01080-7.
  22. ↑ a b c d J. Wierzbicka, E. Sobecka. Parasite fauna of the tench, Tinca tinca from selected lakes of the nothwestern regions of Poland. „Acta Ichthyologica et Piscatoria”. 28(1), s. 33–42, 1998. West Pomeranian University of Technology in Szczecin. DOI: 10.3750/AIP1998.28.1.04. ISSN 0137-1592. (pol.). 
  23. ↑ J. Wierzbicka, Dominik Gronet. Dactylogyrus triappendixis sp. n. (Monogenea) parasite of the tench, Tinca tinca (L.). „Acta Ichthyologica et Piscatoria”. 25(1), s. 75-85, 1997. West Pomeranian University of Technology in Szczecin. DOI: 10.3750/AIP1997.27.1.07. ISSN 0137-1592. (pol.). 
  24. ↑ Irena Wita, Grzegorz Karbowiak, Witold Jeżewski. Występowanie świdrowców z rodzaju Trypanosoma u leszcza Abramis brama w jeziorach Gosławskim i Gopło. „Wiadomości Parazytologiczne”. 47(3), s. 383–387, 2001. Polskie Towarzystwo Parazytologiczne. ISSN 0043-5163. (pol.). 
  25. ↑ J. Antychowicz, A. Pękała. Pasożyty i komensale najczęściej stwierdzane w mikroskopowym badaniu skóry i skrzeli ryb śródlądowych – interpretacja badań parazytologicznych. „Życie Weterynaryjne”. 90(1), s. 18–28, 2015. Krajowa Izba Lekarsko-Weterynaryjna. ISSN 0137-6810. (pol.). 
  26. ↑ P. Kvasnička, M. Flajšhans, P. Ráb, O. Linhart. Inheritance studies of blue and golden varieties of tench (Pisces: Tinca tinca L.). „Journal of Heredity”. 89 (6), s. 553–556, 1998. DOI: 10.1093/jhered/89.6.553. ISSN 0022-1503. (ang.). 
  27. ↑ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 lipca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków ochrony i połowu ryb w powierzchniowych wodach śródlądowych. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1373)

Bibliografia

Kontrola autorytatywna (takson):Encyklopedia internetowa: Identyfikatory zewnętrzne: