Krypta Wieszczów Narodowych na Wawelu
Wygląd przypnij ukryj
Krypta Wieszczów Narodowych (zaznaczona czerwonym kolorem) na planie podziemi katedry
Krypta Wieszczów Narodowych – krypta w podziemiach archikatedry krakowskiej na Wawelu, miejsce pochówku Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, dwóch wybitnych poetów doby romantyzmu, których twórczość stała się ważną częścią polskiej kultury. Obaj zostali uznani za przywódców duchowych narodu w okresie niewoli, godnych spoczywania w nekropolii dawnych władców Polski, katedrze na Wawelu. W krypcie upamiętniono także dwóch innych Polaków, cenionych artystów XIX stulecia – poetę Cypriana Kamila Norwida oraz kompozytora i pianistę Fryderyka Chopina.
Lokalizacja
Krypta usytuowana jest pod północnym ramieniem ambitu katedry, przed wejściem do kaplicy Lipskich.
Wnętrze krypty (2016)
Historia
Okoliczności powstania i znaczenie
Krypta została urządzona w 1890 roku według projektu Sławomira Odrzywolskiego, w ramach przygotowań do złożenia szczątków Adama Mickiewicza w katedrze na Wawelu. Pomysł pochowania poety w tej świątyni pojawił się tuż po jego śmierci w 1855 roku, zaś powrócono do niego na początku okresu autonomicznego w zaborze austriackim (1869), gdy powołano specjalny komitet. Nie udało się jednak wówczas zrealizować tego zamiaru, starania ponowiono w 1879 roku, a uwieńczone zostały pomyślnie dopiero po upływie jedenastu lat.
Idea grzebania w katedrze na Wawelu najwybitniejszych Polaków, podkreślając w ten sposób ciągłość dziejową narodu, pojawiła się po kongresie wiedeńskim, gdy spoczęli tam książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko. Inspiracją do uhonorowania w ten sam sposób Mickiewicza mógł być przykład Opactwa Westminsterskiego w Londynie, gdzie obok monarchów chowani byli poeci. Polacy, wówczas pozbawieni własnej państwowości, królów i wodzów, pochówkiem w tym miejscu oddali twórcy Dziadów hołd jako duchowemu przywódcy narodu. W swojej poezji Mickiewicz wieścił bowiem odzyskanie niepodległości.
Sprowadzenie szczątków Mickiewicza, a później Juliusza Słowackiego, uczyniło z katedry Panteon narodowy, przeznaczony nie tylko dla monarchów i bohaterów walk o niepodległość, ale i „królów ducha” – najwybitniejszych poetów doby romantyzmu, zmarłych na emigracji, których twórczość przyczyniła się do zachowania polskiej tożsamości narodowej w okresie zaborów. Ich pogrzeby stały się zarazem wielkimi manifestacjami patriotycznymi.
Odrzywolski otrzymał zadanie urządzenia miejsca pochówku dla Mickiewicza w styczniu 1890 roku i na ten cel dokonał adaptacji jednej z istniejących już krypt świątyni, części podziemi pod północnym ramieniem ambitu. Oddzielona od innych, nakryta została sklepieniem kolebkowym, na łuku którego wyrzeźbiono tarcze z herbami Polski, Litwy i Rusi. Na wschodniej ścianie krypty wmurowano mensę ołtarzową, zaś powyżej niej, ufundowaną przez Konstantego Przeździeckiego, mozaikę przedstawiającą wizerunek Matki Bożej Ostrobramskiej (wykonaną w pracowni Antoniego Salviatiego w Wenecji, w końcu XIX stulecia). Wszelkie prace zrealizował warsztat kamieniarski braci Trembeckich, zaś materiały, które wykorzystano miały mieć rodzime pochodzenie. Konieczność przygotowania osobnego miejsca pochówku dla Mickiewicza wynikała z tego, że kapituła katedralna, wyrażając w czerwcu 1884 roku zgodę na jego pochówek, zastrzegła, że nie spocznie on w kryptach królewskich, które traktowano jako zamknięte raz na zawsze.
Pochówki Mickiewicza i Słowackiego
Sarkofagi Mickiewicza i Słowackiego.jpg)
Krypta z sarkofagiem Mickiewicza (1913)
Krypta z sarkofagiem Słowackiego po zakończeniu uroczystości pogrzebowych (1927)
Sarkofag Mickiewicza (2007)
Sarkofag Słowackiego (2007)
20 czerwca 1890 roku specjalna delegacja wyruszyła po szczątki Adama Mickiewicza, złożone na cmentarzu w Montmorency. Uroczysty pogrzeb poety w katedrze krakowskiej odbył się 4 lipca tego samego roku. Po zakończeniu ceremonii trumnę zniesiono do przygotowanej krypty, gdzie umieszczono ją w sarkofagu, zaprojektowanym przez Odrzywolskiego, wykonanym z częstochowskiego marmuru, a ozdobionym medalionem z podobizną wieszcza, wykonanym przez Stanisława Romana Lewandowskiego. Na wieku natomiast wyrzeźbiono główki aniołów według modelu Michała Korpala. Lampę nad nim zawieszoną zwieńczono umbrą w kształcie orła.
W 1927 roku, po wielu zabiegach i perypetiach, udało się doprowadzić do sprowadzenia z paryskiego Montmartre do Krakowa prochów Juliusza Słowackiego. Po uzyskaniu zgody Adama Sapiehy, metropolity krakowskiego, na pochówek w katedrze i dokonaniu wizji lokalnej, na miejsce spoczynku poety wybrano pustą kryptę, sąsiadującą z tą, w której złożono Mickiewicza. Wyburzono między nimi ścianę działową, tworząc w ten sposób jedno pomieszczenie. Pracami kierował Adolf Szyszko-Bohusz, a w ich trakcie wzdłuż ścian poszerzonej krypty poprowadzono (na wysokości około metra) kamienny fryz z jasnego marmuru kieleckiego, zaś posadzkę wyłożono kwadratowymi płytami z czarnego marmuru belgijskiego i białego karraryjskiego. Oprócz tego przeniesiono ołtarz i mozaikę na ścianę południową krypty, gdzie wykuto dla nich niszę.
Uroczysty pogrzeb odbył się 28 czerwca tego roku. Trumnę ze szczątkami poety złożono w modernistycznym sarkofagu, wykonanym z czarnego marmuru krzesławickiego, projektu Szyszko-Bohusza, ustawionym na dwóch stopniach, na wierzchu którego wykuto prosty krzyż, zaś krótsze boki ozdobiono wieńcami kutymi w blasze srebrnej, wykonanymi przez grawera Henryka Waldyna. Nad nim, w niszy w ścianie na końcu krypty, ustawiono urnę z ziemią z grobu Salomei Bécu, matki Słowackiego, z cmentarza Tunickiego w Krzemieńcu. Ponadto na sklepieniu umieszczono alabastrową lampę na srebrnych łańcuchach. Sarkofag wykonała firma „Bracia Trembeccy”.
Symboliczny pochówek Norwida
Pod koniec XX wieku narodziła się idea upamiętnienia w krypcie Wieszczów Cypriana Kamila Norwida. 23 maja 1993 roku, w 110. rocznicę śmierci poety, w jej wnętrzu obok wejścia, odsłonięto brązową tablicę-epitafium ku jego czci, autorstwa Czesława Dźwigaja. Ufundowało ją Towarzystwo Pamięci Narodowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz duchowni związani z katedrą – księża Stanisław Małysiak i Janusz Bielański (ówczesny proboszcz) oraz kardynał Franciszek Macharski, metropolita krakowski, który dokonał poświęcenia tablicy.
Po upływie kilku lat, w 2001 roku, odbył się w krypcie symboliczny pochówek Norwida. Jako że nie było możliwe odnalezienie i zidentyfikowanie jego szczątków, z inicjatywy Leszka Talko, prezesa Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, pobrano ziemię ze zbiorowej mogiły w Montmorency, gdzie poetę pochowano. Uczyniono to w sposób uroczysty 24 czerwca, w obecności przedstawicieli Ambasady RP, Towarzystwa Historyczno-Literackiego, Towarzystwa Opieki nad Grobami Polskimi we Francji oraz Instytutu Pamięci Narodowej. Urnę z ziemią przewieziono do Rzymu, gdzie 1 lipca pobłogosławił ją papież Jan Paweł II, podczas mszy świętej, którą odprawił w intencji poety.
- Widok na fragment tablicy-epitafium Cypriana Kamila Norwida i urnę z ziemią z jego grobu
- Fragment tablicy ku czci Norwida
- Urna z ziemią z grobu Norwida
24 września, w 180. rocznicę urodzin Norwida, przy biciu w dzwon Zygmunt, po uroczystej mszy świętej celebrowanej przez kardynała Macharskiego, urnę (wykonaną z mosiądzu, ozdobioną pękniętym sercem w kształcie liry, wedle projektu Cz. Dźwigaja) umieszczono w niewielkiej niszy, obok tablicy-epitafium. W tym symbolicznym pogrzebie wzięli udział premier Jerzy Buzek oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego Andrzej Zieliński. Podczas tej uroczystości list od Jana Pawła II poświęcony Norwidowi odczytał kardynał Macharski, zaś Zbigniew Zapasiewicz wyrecytował kilka utworów poety, m.in. Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie.
Upamiętnienie Chopina
Fragment nagrobku Chopina: medalion z podobizną pianisty, którego kopia została umieszczona w krypcie
28 lutego 2010 roku upamiętniono w krypcie Wieszczów Fryderyka Chopina, kompozytora i pianistę, współczesnego Mickiewiczowi i Słowackiemu. W 200. rocznicę urodzin artysty odsłonięto medalion, kopię podobizny z jego nagrobka na cmentarzu Père Lachaise, wykonany przez Wojciecha Kurdziela, z białego, greckiego marmuru, który umieszczono w wapiennej płycie z napisem „Wielkiemu artyście – naród”.
Pomysłodawcami uhonorowania w ten sposób „poety fortepianu” byli kompozytor Stanisław Radwan i radna Małgorzata Radwan-Ballada, natomiast medalion, umieszczony naprzeciw płyty Norwida, ufundowały władze Krakowa. Odsłonięcia dokonali Bogdan Zdrojewski, minister kultury i dziedzictwa narodowego, kardynał Stanisław Dziwisz, metropolita krakowski oraz Jacek Majchrowski, prezydent miasta.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Świątecka 1956 ↓, s. 51 podaje, że sarkofag wykonany został z wapienia.
- ↑ Rokosz 2006 ↓, s. 362 podaje, iż uroczystości funeralne miały miejsce 28 i 29 czerwca, zaś właściwy pogrzeb 30 czerwca.
- ↑ Wedle doniesień medialnych list odczytał Tadeusz Malak, Onet ↓ .
Przypisy
- ↑ KZSwP ↓, s. 112; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514. Rożek 1995 ↓, s. 108 określa tę część świątyni jako nawę północną.
- ↑ Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 38.
- ↑ Kronika Krakowa ↓, s. 252; Rożek 2015a ↓, s. 144–145.
- ↑ Rożek 1995 ↓, s. 107; Rożek 2015a ↓, s. 133, 138 146.
- ↑ Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 11–12, 39.
- ↑ KZSwP ↓, s. 112; Rożek 1995 ↓, s. 108; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514.
- ↑ Świątecka 1956 ↓, s. 51; Rożek 1995 ↓, s. 108; Czyżewski 2002 ↓, s. 39.
- ↑ a b Rożek 1995 ↓, s. 108.
- ↑ Kronika Krakowa ↓, s. 252; Rożek 2015a ↓, s. 144, 146.
- ↑ KZSwP ↓, s. 112; Rożek 1995 ↓, s. 108; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 39; Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Nowak 1986 ↓, s. 120–121; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Rokosz 2006 ↓, s. 362; Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Nowak 1986 ↓, s. 121; Rożek 1995 ↓, s. 114–115.
- ↑ Kronika Krakowa ↓, s. 313; Rożek 2015a ↓, s. 147.
- ↑ Nowak 1986 ↓, s. 121; Rożek 1995 ↓, s. 115; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 39.
- ↑ Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 514; Czyżewski 2002 ↓, s. 39; Rożek 2015a ↓, s. 147–148; Rożek 2015b ↓, s. 290.
- ↑ Rokosz 2006 ↓, s. 386; Rożek 2015a ↓, s. 147–148.
- ↑ Onet ↓ ; Czyżewski 2002 ↓, s. 39; Rożek 2015a ↓, s. 147–148; Rożek 2015b ↓, s. 289.
- ↑ Rokosz 2006 ↓, s. 387.
- ↑ Rożek 2015a ↓, s. 151.
- ↑ Rożek 2015b ↓, s. 290.
- ↑ a b Dzieje ↓ .
Bibliografia
- Chopin w wawelskiej Krypcie Wieszczów. dzieje.pl, 2010-02-26. . (pol.).
- Krzysztof J. Czyżewski: Królewska katedra na Wawelu. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, 2002. ISBN 83-88971-37-9.
- Encyklopedia Krakowa. red. prowadzący Antoni Henryk Stachowski. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 514 (hasło Krypta Wieszczów Narodowych). ISBN 83-01-13325-2.
- Katalog zabytków sztuki w Polsce. praca zbiorowa pod kierunkiem Jerzego Szablowskiego. T. IV: Miasto Kraków, cz. I Wawel (tekst). Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, 1965.
- Kronika Krakowa. opracowanie całości zespół pod kierunkiem Mariana B. Michalika; art. przeglądowe, noty, kalendaria, aneksy i mapy oraz dobór il. i red. zespół pod kier. Jana M. Małeckiego, Andrzeja Kurza, Jerzego Wyrozumskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Kronika”, 1996. ISBN 83-86079-07-X.
- Janusz Tadeusz Nowak. Pogrzeb Juliusza Słowackiego w Krakowie w 1927 r. (w 60-tą rocznicę sprowadzenia prochów wieszcza do kraju). „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”. 13, s. 117–131, 1986.
- Mieczysław Rokosz: Dzwony i wieże Wawelu. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, 2006. ISBN 83-88385-73-9.
- Michał Rożek: Groby Królewskie na Wawelu. wyd. IV. Kraków: Wydawnictwo „Petrus”, 2015. ISBN 978-83-7720-257-9.
- Michał Rożek: Krakowska katedra na Wawelu. Dzieje – ludzie – sztuka – zwyczaje. wyd. III. Kraków: Wydawnictwo „Petrus”, 2015. ISBN 978-83-938389-2-9.
- Michał Rożek: Wawel i Skałka. Panteony polskie. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1995. ISBN 83-04-04058-1.
- Symboliczny pochówek Norwida na Wawelu. Onet.pl, 2001-09-25. . (pol.).
- Maria Świątecka: Sprowadzenie zwłok Adama Mickiewicza do kraju. W: Kraków Mickiewiczowi. praca zbiorowa pod red. Danuty Rederowej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1956, s. 25–88, seria: Biblioteka Krakowska, nr 110.