Kodykologia
Obecnie Kodykologia stał się tematem o dużym znaczeniu w dzisiejszym społeczeństwie. Jej oddziaływanie obejmuje różne obszary i wzbudziło duże zainteresowanie opinii publicznej, a także środowiska akademickiego i zawodowego. W tym artykule dokładnie zbadamy Kodykologia i jego wpływ na różne aspekty naszego codziennego życia. Od jego początków po ewolucję w czasie, w tym jego wpływ na kulturę, gospodarkę i politykę, przeanalizujemy, w jaki sposób Kodykologia zaznaczył się w naszym społeczeństwie przed i po. Dodatkowo zbadamy różne perspektywy i opinie, które istnieją wokół Kodykologia i jak ukształtowały one nasze rozumienie i postrzeganie tego tematu. Przygotuj się na podróż pełną odkryć i introspekcji wokół Kodykologia!
Kodykologia (od fr. codicologie, a to z łac. codex, dop. codicis – kodeks i gr. logos – słowo) − dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem ksiąg rękopiśmiennych[1] powstałych do początku XVI w. (tj. do momentu wyparcia przez książki drukowane)[2].
Historia
Kodykologia jako dyscyplina jest stosunkowo młoda, pomimo długiej tradycji badania rękopisów. Na przestrzeni dziejów różni badacze tworzyli jej podwaliny[2].
W XV w. powstały dwa dzieła, wydane pod tym samym tytułem: De laude scriptorium, zawierające pochwałę książki rękopiśmiennej i pracy kopistów. Jedno – autorstwa Jeana Gersona (1363–1429), paryskiego teologa, drugie – opata klasztoru benedyktynów ze Sponheim Johanna Trithemiusa (1462–1516)[3].
XVI i XVII w. to czas sporów, toczących się między filologami i teologami, które przyczyniły się do rozwoju metod krytycznego opracowania rękopisów. W XVII w. powstały dwa ugrupowania: bollandystów i maurynów. Pierwsi gromadzili rękopisy i odpisy zabytków hagiograficznych, określali ich pochodzenie oraz czas powstania. Drudzy prowadzili prace badawcze i studia historyczne. Jean Mabillon (1632–1707), przedstawiciel maurynów, stworzył podstawy analizy krytycznej wytworów rękopiśmiennych[3].
W XIX w. pogłębiano i rozszerzano problemy badawcze kodykologii. W 1821 roku w Paryżu powołana została École des Chartes, która w znacznym stopniu przyczyniła się do rozwoju badań nad rękopisami. Podejmowano w niej również studia z zakresu paleografii i nauki o dokumencie. Jednym z badaczy w tamtym okresie był Francuz Leopold Delisle (1826–1910)[3].
W 1819 roku w Niemczech Heinrich Friedrich Karl von Stein powołał towarzystwo – Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde – skupiające grupę historyków-wydawców. Publikowało ono średniowieczne źródła historyczne w serii Monumenta Germaniae Historica, a w wydawanych tekstach źródłowych czy specjalistycznym periodyku ogłaszało studia o kodeksach średniowiecznych. Osiągnięcia członków towarzystwa stały się wzorem dla badaczy w innych krajach[4].
Definicja i zakres badań
Kodykologia zajmuje się wyłącznie kodeksami literackimi w szerokim tego słowa znaczeniu (nie obejmuje np. ksiąg sądowych). Przedmiotem jej badań są: materiał, forma i treść rękopisu, a także sposób jego powstania (warsztat pracy, budowa kodeksu oraz jego zdobienia)[5].
We współczesnych studiach nad książką rękopiśmienną wyróżniane są trzy etapy i zakresy badań kodykologii[6]:
1. Książka rękopiśmienna jako wytwór kultury
Kodeks jest badany i traktowany jak obiekt materialny – jego właściwości wyznaczone są przez: materiał pisarski, techniki tworzenia książki rękopiśmiennej, zapis graficzny – pismo, zdobnictwo, oprawę kodeksu. Badanie książki rękopiśmiennej pod tym kątem pozwala dostrzec i zrozumieć procesy oraz przemiany, które zachodziły w kulturze wieków średnich.
2. Losy książki rękopiśmiennej
Analizuje się zawartość kodeksu, określa jego przeznaczenie, funkcje i sposoby użytkowania, ustala się okoliczności powstania, identyfikuje twórców (kopistów, iluminatorów, introligatorów), fundatorów i pierwszych właścicieli.
3. Książka rękopiśmienna w zbiorach
Bada się i opisuje daną grupę rękopisów, które mogą pochodzić z tego samego warsztatu pisarskiego (skryptorium), księgozbioru lub biblioteki. Celem tych badań jest rekonstrukcja określonego księgozbioru, który został rozproszony lub uległ zniszczeniu.
Kodykologia jest działem rękopisoznawstwa (czasem bywa z nim w szerszym znaczeniu utożsamiana). Nie obejmuje jednak paleografii, którą traktuje się jako odrębną dyscyplinę naukową[7].
Przypisy
- ↑ Kodykologia , Słownik Języka Polskiego PWN (pol.)..
- ↑ a b Encyklopedia książki. T. 2, K-Z, Anna Żbikowska-Migoń (red.) i Marta Skalska-Zlat (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 63, ISBN 978-83-229-3543-9 (pol.)..
- ↑ a b c Encyklopedia książki. T. 2, K-Z, Anna Żbikowska-Migoń (red.) i Marta Skalska-Zlat (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 64, ISBN 978-83-229-3543-9 (pol.)..
- ↑ Encyklopedia książki. T. 2, K-Z, Anna Żbikowska-Migoń (red.) i Marta Skalska-Zlat (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 64-65, ISBN 978-83-229-3543-9 (pol.)..
- ↑ Józef Szymański, Nauki Pomocnicze Historii, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 2004, s. 390, ISBN 83-01-14159-X (pol.).
- ↑ Encyklopedia książki. T. 2, K-Z, Anna Żbikowska-Migoń (red.) i Marta Skalska-Zlat (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 63-64, ISBN 978-83-229-3543-9 (pol.).
- ↑ kodykologia, Encyklopedia PWN , Wydawnictwo Naukowe PWN .
Bibliografia
- Encyklopedia książki. T. 2, K-Z, Anna Żbikowska-Migoń (red.), Marta Skalska-Zlat (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 63-65, ISBN 978-83-229-3543-9 (pol.).
- Józef Szymański, Nauki Pomocnicze Historii, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 2004, s. 390, ISBN 83-01-14159-X (pol.).