Język galicyjski
Wygląd
przypnij
ukryj
Języki i dialekty Półwyspu Iberyjskiego
Procent ludności posługującej się na co dzień językiem galicyjskim na mapie regionu
Język galicyjski lub galisyjski (galic. galego, hiszp. gallego, port. galego) – język z grupy romańskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ok. 3,2 mln mieszkańców hiszpańskiej Galicji (język urzędowy wraz z kastylijskim ) oraz sąsiednie prowincje Asturia, León i Zamora. Podtrzymywany jest także wśród wspólnot emigracyjnych Galisyjczyków w Argentynie, Brazylii i Meksyku.
Galicyjski bywa klasyfikowany jako dialekt języka hiszpańskiego.
Galicyjski powstał w wyniku nałożenia się na pierwotne języki iberoceltyckie prowincjonalnej łaciny, a potem wpływały na niego języki napływających tu germańskich Swebów i Wizygotów, później Celtów z Brytanii i Arabów. Współczesny galicyjski jest mocno zhispanizowany.
Od wieku XII do XIV stanowił rodzaj języka literackiego dla całej chrześcijańskiej części Półwyspu Iberyjskiego. Był uznawany za język ludzi wykształconych. Poematy tworzył w nim m.in. król Alfons X Mądry (Cantigas de Santa María). O literaturze tamtego okresu mówi się liryka galicyjsko-portugalska (hiszp. lírica gallego-portuguesa).
W średniowieczu w wyniku zmian politycznych (odłączenie się hrabstwa Portucale od Galicji) wyodrębnił się z niego – by dalej rozwijać się już samodzielnie – język portugalski. Często język portugalski uznawany jest, błędnie, za bardziej archaiczny od swego przodka.
Język galicyjski a język portugalski
Różnice w gramatyce
Rodzajniki
- Wszystkie rodzajniki określone są takie same w obydwu językach. Nieokreślone: port. um, uma - galic. un, unha
Przyimki
- Przyimki bez rodzajników:
Język portugalski |
Język galicyjski
|
a |
a
|
com |
con
|
de |
de
|
em |
en
|
para |
para
|
por |
por
|
- Przyimki portugalskie z rodzajnikami:
|
o |
a |
os |
as
|
a |
ao |
à |
aos |
às
|
de |
do |
da |
dos |
das
|
em |
no |
na |
nos |
nas
|
por |
pelo |
pela |
pelos |
pelas
|
- Przyimek com w języku portugalskim nie łączy się z rodzajnikiem.
- Przyimki galicyjskie z rodzajnikami:
|
o |
a |
os |
as |
un |
unha |
uns |
unhas
|
a |
ao - (ó) |
á |
aos - (ós) |
ás |
|
|
|
|
con |
co |
coa |
cos |
coas |
cun |
cunha |
cuns |
cunhas
|
de |
do |
da |
dos |
das |
dun |
dunha |
duns |
dunhas
|
en |
no |
na |
nos |
nas |
nun |
nunha |
nuns |
nunhas
|
por |
polo |
pola |
polos |
polas |
|
|
|
|
Inne różnice gramatyczne
- W języku portugalskim partykułą przeczącą jest não, w galicyjskim - non.
Czasownik
Odmiana czasowników posiłkowych (niektóre formy)
Język portugalski |
Język galicyjski |
Forma gramatyczna
|
ser |
ser |
bezokolicznik
|
é |
é |
czas teraźniejszy, l. pojedyncza, 3. osoba
|
são |
son |
czas teraźniejszy, l. mnoga, 3. osoba
|
Różnice w ortografii
- Portugalskie g przed e lub przed i w galicyjskim staje się x: port. geral, álgebra, original - galic. xeral, álxebra, orixinal.
- Portugalskie j przed u w galicyjskim staje się x: port. julho, ajuda - galic. xullo, axuda.
- Portugalskie -lh- przed o, a w galicyjskim staje się -ll-: port. melhor, orgulho - galic. mellor, orgullo.
- Portugalskie -nh- przed o, a w galicyjskim staje się -ñ-: port. sonhar, punho - galic. soñar, puño.
- Wyrazy portugalskie kończące się na -m w galicyjskim kończą się na -n
- Portugalskie -qu- przed a w galicyjskim staje się -c-: port. quatro, equação - galic. catro, ecuación.
- Portugalskie -ss- w galicyjskim staje się -s-: port. essa, assegurar, passado - galic. esa, asegurar, pasado.
Przedrostki i przyrostki
Język portugalski |
Język galicyjski |
Uwagi
|
-ança |
-anza |
|
-dade |
-dade |
|
-ês |
-és |
przymiotnik od narodowości
|
-ção (l.poj.), -ções (l.mn.) |
-ción (l.poj.), -cións(l.mn.) |
W galicyjskim c zostaje podwojone gdzie w łac. -ctio
|
-vel (l.poj.), -veis (l.mn.) |
-ble, -bel (l.poj.), -bles, -beis (l.mn.) |
W galicyjskim nie oznacza się samogłoski akcentowanej: port. invencível - galic. invencible
|
Przypisy
- ↑ Witold Mańczak, Języki romańskie Języki indoeuropejskie. Tom II, pod red. Leszka Bednarczuka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988
Linki zewnętrzne
Języki romańskie
- Łacina jest przodkiem wszystkich języków romańskich
Kontrola autorytatywna (język):
Encyklopedia internetowa: