Hierarchia kościelna

Wygląd przypnij ukryj

Hierarchia kościelna – uszeregowanie wedle zależności personalnej duchownych, a wedle niektórych kategoryzacji również świeckich. Obecnie często jest to jedynie zależność symboliczna, wynikająca z tradycji. W języku potocznym ogół wyższych duchownych w danym Kościele, zwanych hierarchami. W Kościele katolickim zwykle zalicza się papieża i kardynałów, poprzez arcybiskupów do biskupów.

Hierarchia w Kościele katolickim

Duchownych i osoby konsekrowane w Kościele katolickim obowiązuje posłuszeństwo. Odróżnia się hierarchię duchowieństwa od funkcji i godności kościelnych. Jest to podział analogiczny jak w wojsku, gdzie od stopni wojskowych (szeregowy, kapral czy generał) odróżniamy funkcje (dowódca, artylerzysta, pilot) czy też stanowiska (szef sztabu, naczelny wódz). W Kościele katolickim hierarchia kościelna składa się z trzech stopni, wynikających z kolejnych święceń sakramentalnych. Na ich podstawie możemy wyróżnić trzy podstawowe stopnie hierarchii:

Do sprawowania większości funkcji konieczne jest posiadanie odpowiedniego stopnia hierarchii duchowieństwa, np. tylko biskup może być papieżem (jeżeli wybrany nie ma sakry biskupiej, to zostaje nim w momencie jej przyjęcia). Jednak istnieją wyjątki od tej reguły, np. dawniej, aby otrzymać godność kardynała, w ogóle nie trzeba było być duchownym, a otrzymywali ją np. niektórzy ministrowie (obecnie prawo kanoniczne wymaga co najmniej święceń prezbiteratu).

Godności honorowe (jedynie zależność symboliczna, dawniej najczęściej prawna; ich posiadacze obdarzeni są określonymi przywilejami), przykładowo:

Księża diecezjalni (czasem też zakonni) mogą być wyróżnieni przez papieża godnością prałata niższego stopnia (honorowaną w całym Kościele katolickim) – kapelana honorowego Jego Świątobliwości (prałata), a przez biskupa – godnością kanonika katedralnego lub kolegiackiego, gremialnego lub honorowego oraz przywilejem noszenia rokiety i mantoletu (kanonika).

Urzędy (stanowiska) kościelne (różne formy zależności prawnej), to na przykład:

Do powyższej grupy można zaliczyć stanowiska kościelne, wynikające z podziału terytorialnego Kościoła (stojący wyżej w hierarchii posiadają prawne uprawnienia kontrolne, nadzorcze itp.), na przykład:

W Kościele władze: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są skupione w rękach papieża, metropolitów i biskupów diecezjalnych. Najwyższą funkcją kościelną jest urząd papieża. Papieżowi podlegają (według sprawowanych urzędów) kolejno: arcybiskupi metropolici, biskupi diecezjalni wraz z ich wikariuszami generalnymi i biskupimi, dziekani, proboszczowie (oraz ewentualnie rektorzy kościołów) i wikariusze parafialni. Służąc Kościołowi powszechnemu, Ojciec Święty swobodnie dysponuje Kurią Rzymską. Ojca Świętego mogą reprezentować legaci (nawet będący kardynałami), na przykład nuncjusze apostolscy – z reguły będący arcybiskupami tytularnymi. Nuncjusze są równi ambasadorom nadzwyczajnym i pełnomocnym (z reguły są dziekanami Korpusu Dyplomatycznego), którym oddaje się tyle salw armatnich, co marszałkom. Odpowiednikiem premiera jest sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, natomiast pierwszeństwo wśród kardynałów ma dziekan kolegium kardynalskiego.

W wojsku hierarchia duchowieństwa jest złączona ze stopniami wojskowymi. Tak więc wikariusz ma stopień etatowy kapitana, starszy wikariusz – majora, proboszcz – podpułkownika lub pułkownika, dziekan – pułkownika, generalny dziekan – generała brygady, biskup polowy – generała dywizji, nuncjusz odpowiada stopniowi generała czterogwiazdkowego (nie należy jednak rozumieć, że np. każdy biskup jest odpowiednikiem generała dywizji).

Także zgromadzenia zakonne mają określoną strukturę organizacyjną, której wzór jest następujący: najwyższy przełożony wraz z jego radą, prowincjałowie wraz z ich radami, przełożeni i pozostali członkowie domów zakonnych. Chociaż każdy zakon ma swoją własną hierarchię, podczas procesji itp. po kapłanach diecezjalnych następują zakonnicy poszczególnych zakonów męskich, a po nich siostry poszczególnych zakonów żeńskich.

Każdy z duchownych w hierarchii charakteryzuje się materialnymi oznakami swojej pozycji. Oznaką godności papieża, kardynała i biskupa jest pierścień. Papież używa białej sutanny z takim samym pasem i piuską. Kardynał używa szkarłatnego pasa i piuski w tym samym kolorze. Fioletowa piuska jest noszona przez biskupa, prałata terytorialnego i opata terytorialnego. Można też się spotkać z czarną piuską jako oznaką kapłana i diakona – duchownych diecezjalnych. W Kościele prawosławnym biały kłobuk z krzyżykiem jest oznaką metropolity, czarny kłobuk z krzyżykiem – arcybiskupa, a czarny kłobuk bez krzyżyka – biskupa.

Inne fakty:

Precedencja w Kościele katolickim

Schemat szat papieża, kardynała i biskupa.

Stopnie:

Funkcje w parafii:

Funkcje w dekanacie:

Funkcje w misji sui iuris:

Funkcje w prefekturze apostolskiej:

Funkcje w wikariacie apostolskim:

Funkcje w prałaturze terytorialnej:

Funkcje w diecezji:

Funkcje w metropolii:

Urzędy w kurii:

Urzędy w prezydium kapituły katedralnej:

Urzędy w konferencji episkopatu:

Urzędy w nuncjaturze apostolskiej:

Urzędy w Stolicy Apostolskiej:

Tytuły honorowe:

Hierarchia zakonna

Hierarchia w Kościele prawosławnym

Wśród hierarchii prawosławnej obowiązuje kolejność: patriarcha, metropolita, arcybiskup, biskup. Jedynie w przypadku Greków jest odwrotnie: zwierzchnik kościoła ma tytuł arcybiskupa, a pozostali hierarchowie są metropolitami. Tak jest w samej Grecji i na Cyprze.

Na czele hierarchii zgodnie z tradycją stoi Ekumeniczny Patriarcha Konstantynopola (primus inter pares łac. pierwszy wśród równych). W obecnej strukturze Kościoła prawosławnego dominują jednak lokalne Kościoły autokefaliczne, niezależne jurysdykcyjnie od patriarchy ekumenicznego.

Tradycyjna hierarchia cerkwi prawosławnych:

Hierarchia kościelna składa się ze stopni wynikających z kolejnych święceń. Na ich podstawie możemy wyróżnić podstawowe stopnie hierarchii:

Po święceniach wyższych (chirotonii):

Po święcenia niższych (chirotesji):

Godności biskupów:

Godności prezbiterów:

Godności honorowe, przykładowo:

Godności zakonne:

Zobacz też

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ Wcześniej papież mógł nadawać także tytuły protonotariusza apostolskiego (infułata) oraz prałata honorowego Jego Świątobliwości. Z polecenia papieża Franciszka oba tytuły już nie są nadawane księżom diecezjalnym, zostały jednak zachowane w organizacji Kurii Rzymskiej.
  2. ↑ Zarchiwizowana kopia. . .
  3. ↑ Grzegorz Szmyga: Stopnie życia monastycznego. www.cerkiew.pl. .