Ciborowate

W dzisiejszym świecie Ciborowate to temat, który zyskał duże znaczenie w różnych obszarach. Od polityki po naukę, Ciborowate stał się przedmiotem zainteresowania całego społeczeństwa. Ponieważ świat rozwija się technologicznie i stoi przed nowymi wyzwaniami, ważne jest, aby przeanalizować i zrozumieć znaczenie Ciborowate w dzisiejszym społeczeństwie. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Ciborowate i jego wpływem na dzisiejszy świat. Od jego powstania po możliwe przyszłe implikacje, Ciborowate to temat, który zasługuje na uwagę wszystkich.

Ciborowate
Ilustracja
Morfologia sitowia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

ciborowate

Nazwa systematyczna
Cyperaceae Juss.
Gen. Pl.: 26. 04.08.1789
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Kwiatostan Cyperus polystachyos

Ciborowate, turzycowate (Cyperaceae Juss.) – rodzina roślin w rzędzie wiechlinowców. Obejmuje około 5500 gatunków zgrupowanych w 109 rodzajów[3]. Rodzina jest kosmopolityczna – jej przedstawiciele spotykani są na całym świecie, szczególnie często w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego. Zajmują najczęściej siedliska mokradłowe[4]. Są to rośliny zielne cechujące się znaczną redukcją kwiatów[5]. Charakterystyczne są także trójkanciaste, pełne łodygi z trawiastymi liśćmi wyrastającymi w trzech rzędach[4].

Znaczenie użytkowe mają liczne gatunki wykorzystywane w plecionkarstwie i do wyrobu papieru. Organy podziemne kilku gatunków są spożywane[4].

Morfologia

Kwiatostan turzycy żółtej
Owoce wełnianki wąskolistnej z włosowato wydłużonymi listkami okwiatu
Pokrój
Należą tu rośliny jednoroczne i byliny, rzadko drewniejące lub pnące[5]. Zwykle są to rośliny kłączowe, z łodygą pełną, trójkanciastą[4]. W zależności od długości rozgałęziających się sympodialnie kłączy i rozłogów rośliny te rosną w kępach lub tworząc różnej wielkości gęste lub luźne płaty[6].
Liście
Trawiaste, wyrastają w trzech rzędach otaczając łodygę zamkniętymi pochwami (rzadko pochwy są otwarte np. u Coleochloa[6]). W wielu gatunków skupione są u nasady łodygi. Liście nasycone są krzemionką. Blaszka jest całobrzega lub drobnopiłkowana. Liście mają użyłkowanie równoległe, pozbawione są języczka i przylistków[4]. U niektórych gatunków (np. ponikła i oczeretu) liście są bardzo zredukowane lub obecne tylko u młodych roślin.
Kwiaty
Obupłciowe (sitowie, ponikło, wełnianka) lub rozdzielnopłciowe (turzyca, Scleria), wiatropylne, zebrane w kłosy. Poszczególne kłosy mogą być skupione w różnorodne kwiatostany złożone – kłosokształtne, wiechowate lub baldachy. Kwiatostany bywają wsparte podsadką, a poszczególne kwiaty w kłosie – przysadkami. Przysadki mogą wyrastać spiralnie (np. u kłoci) lub w dwóch rzędach (np. u cibory). Okwiat zredukowany jest do szczecinek, łusek, czasem błoniastych, lub brak go zupełnie (np. u sitowia i Bulbostylis). Pręciki są wolne, zwykle trzy (6 jest u Arthrostylis, a ponad 12 u Evandra). Główka pręcika podługowata do równowąskiej, z dwoma pylnikami, komory pyłkowe pękają podłużnymi bruzdami, nitka od nasady główki wnika między pylniki w postaci łącznika (basifixed). Słupek jeden, górny, zbudowany z trzech owocolistków (dwóch u części gatunków z rodzaju cibora Cyperus), ale jednokomorowy i z jednym zalążkiem. Szyjka słupka na końcu rozwidlona widlasto lub na trzy łatki[4].
Owoc
Orzeszek spłaszczony dwustronnie lub trójkanciasty. Często z osadzonym, trwałym słupkiem i szczecinkowatym okwiatem[4].

Systematyka

Około 35% rodzajów w rodzinie jest monotypowych, do 26% należy od 2 do 5 gatunków, jest tu też 7 rodzajów liczących ponad 200 gatunków w tym cibora (Cyperus) z 686 gatunkami i turzyca (Carex) z 1757 gatunkami[3]. Cała rodzina jest uznawana za takson monofiletyczny siostrzany względem rodziny sitowatych. Zaliczany zwykle[2][4] do tej ostatniej rodziny rodzaj Oxychloe ma cechy pierwotne, właściwe obu rodzinom i niektóre analizy taksonomiczne umieszczają go jako takson bazalny w obrębie ciborowatych[4].

Pozycja rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd wiechlinowce (Poales), rodzina ciborowate (Cyperaceae). Rodzina stanowi grupę siostrzaną dla rodziny sitowatych Juncaceae, wraz z którymi tworzy grupę siostrzaną rodziny turniowatych Thurniaceae[2].

wiechlinowce


pałkowate Typhaceae



bromeliowate Bromeliaceae





Rapateaceae






łuczydłowate Xyridaceae



niedotrawowate Eriocaulaceae





majakowate Mayacaceae




turniowate Thurniaceae




sitowate Juncaceae



ciborowate Cyperaceae








rześciowate Restionaceae




biczycowate Flagellariaceae




wiechlinowate Poaceae




Ecdeiocoleaceae



żuanwiliowate Joinvilleaceae









Podział rodziny[7][8]

Podrodzina: Mapanioideae

plemię Chrysitricheae

plemię Hypolytreae

Podrodzina Cyperoideae

plemię Abildgaardieae

plemię Bisboeckelereae

plemię Cariceae

plemię Cladieae

plemię Cryptangieae

plemię Cypereae

plemię Dulichieae

plemię Eleocharideae

plemię Fuireneae

plemię Rhynchosporeae

plemię Schoeneae

plemię Scirpeae

plemię Sclerieae

plemię Trilepideae

Rodzaje z podrodziny Cyperoideae o niejasnej pozycji systematycznej:

Rodzaje reprezentowane we Florze Polski[9]

Zastosowanie

Różne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. W tej roli sadzona jest często m.in. cibora papirusowa Cyperus papyrus, która już w starożytnym Egipcie wykorzystywana była jako surowiec do wyrobu papieru. W tym samym celu stosuje się łodygi kłoci Cladium effusum. Łodygi i liście turzycy drżączkowatej Carex brizoides oraz Lapironia mucronata wykorzystywane są w tapicerce do wypełniania materaców i wyściełania mebli. Te same rośliny, a także oczeret jeziorny Scirpus lacutris, wykorzystywane są w plecionkarstwie. Z pędów Scirpus totara wykonuje się łodzie typu kanoe. Spożywa się podziemne, bulwiasto zgrubiałe organy cibory jadalnej (zwanej też migdałem ziemnym) Cyperus esculentus oraz ponikła słodkiego Eleocharis dulcis[4].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
  3. ↑ a b M. Muasya, D. Simpson, G. Verboom, P. Goetghebeur, R. Naczi, M. Chase, E. Smets: Phylogeny of Cyperaceae Based on DNA Sequence Data: Current Progress and Future Prospects. Bot. Rev. 75 . 2009. s. 2–21. . (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j Gurcharan Singh: Plant Systematics. An Integrated Approach. Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 376-378. ISBN 1-57808-351-6.
  5. ↑ a b Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, London: Elsevier, 2010, s. 250-262. ISBN 978-0-12-374380-0.
  6. ↑ a b Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody. Warszawa: Muza SA, s. 451. ISBN 83-7079-779-2.
  7. ↑ List of genera in family CYPERACEAE. Vascular Plant Families and Genera . Kew Gardens. . (ang.).
  8. ↑ Family Cyperaceae Juss., nom. cons., Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) , USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System .
  9. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.