Charków

CharkówХарків
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 charkowski

Data założenia

1654

Mer

Ihor Terechow

Powierzchnia

350,05 km²

Populacja (1.01.2021)
• liczba ludności
• gęstość


1 433 886
4096,2 os./km²

Nr kierunkowy

+38 057

Kod pocztowy

61000–61499

Tablice rejestracyjne

AX

Położenie na mapie obwodu charkowskiegoMapa konturowa obwodu charkowskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Charków”CharkówCharków
Położenie na mapie UkrainyMapa konturowa Ukrainy, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Charków”CharkówCharków
Ziemia49°55′N 36°19′E/49,916667 36,316667
Strona internetowa

Charków (ukr. Харків, Charkiw) – miasto w północno-wschodniej części Ukrainy, położone na południowym krańcu Wyżyny Środkoworosyjskiej, stolica obwodu charkowskiego. Na początku 2021 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą około 1,43 mln, Charków zajmował drugie miejsce (po Kijowie) wśród najludniejszych ukraińskich miast. Jest jednym z dziesięciu największych miast Ukrainy pod względem powierzchni.

Charków jest jednym z największych ośrodków przemysłowych i kulturalno-naukowych Ukrainy. W mieście rozwija się przemysł maszynowy, zbrojeniowy, metalowy, chemiczny, środków transportu, materiałów budowlanych, włókienniczy i spożywczy. Był trzecim ośrodkiem naukowym i przemysłowym ZSRR po Moskwie i Leningradzie. Odbywają się w nim Międzynarodowe Targi Przemysłu Obronnego. Działa kilkanaście uniwersytetów, akademie i inne szkoły wyższe. Miasto leży nad trzema niewielkimi rzekami: Charkiw (dopływ rzeki Łopań), Łopań (dopływ rzeki Uda) i Uda (dopływ Dońca). Aglomeracja w 2019 roku liczyła 2 109 000 mieszkańców. Językiem dominującym jest rosyjski. Od marca 2022 Miasto-bohater Ukrainy.

Nazwa

Mityczny Chariton (1890)

Niektóre źródła podają, że miasto zostało nazwane na cześć jego założyciela, Charitona (ukr.: Харитон, lub Zachariasza, ukraiński: Захарій).

Historia

Ulica Sumska, jedna z głównych ulic Charkowa

Początki

Historia Charkowa sięga roku 1654 gdy miasto zostało założone przez Kozaków jako osada wojskowa.

W Imperium Rosyjskim

XIX-wieczny wygląd Charkowa

W trakcie reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1708 r. przez Piotra Wielkiego obszar ten został włączony do guberni kijowskiej. Charków został wymieniony jako jedno z miast wchodzących w skład guberni. W 1727 r. został przydzielony do guberni Biełgorodu. Miasto stało się odrębną jednostką administracyjną pułku kozackiego Charków Słoboda. W 1765 miasto stało się stolicą Ukrainy Słobodzkiej.

W 1805 roku został założony w Charkowie Uniwersytet. Jego pierwsza siedziba znajdowała się w Pałacu Generalnego Gubernatora. Profesorem prawa był Aleksander Mickiewicz, brat Adama Mickiewicza, a Johann Wolfgang von Goethe pomagał w znalezieniu wykładowców dla szkoły. W 1906 roku Iwan Franko otrzymał doktorat z lingwistyki rosyjskiej.

W 1830 roku zostały wybrukowane ulice w centrum miasta. W 1844 roku wybudowano 90-metrową dzwonnicę w pobliżu soboru Zaśnięcia Matki Bożej w Charkowie, która w 1924 po zamknięciu katedry została przekształcona w maszt radiowy. Wodociągi zostały zbudowane w 1870 roku.

Charków stał się głównym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym Ukrainy. W 1812 r. w mieście została wydana pierwsza ukraińska gazeta. Silne poczucie tożsamości narodowej wpłynęło na kształtowanie się idei politycznych. W 1900 roku powstała pierwsza koncepcja niepodległej Ukrainy opublikowana przez Mykołaja Michnowśkiego.

W 1882 w Charkowie powstało koło studentów żydowskich, które propagowało hasło powrotu Żydów do Palestyny. Domu Jakuba, powstań – a pójdziemy – to slogan charkowskiej grupy żydowskich studentów, który legł u podstaw późniejszego ruchu syjonistycznego. Uznanym twórcą doktryny syjonistycznej i przywódcą tego ruchu Żydów był austro-węgierski dziennikarz Theodor Herzl, który ideowe zasady syjonizmu wyłożył w książce pt. Państwo żydowskie, wydanej po raz pierwszy w 1896 roku.

1917–1940

Odnowiony budynek Derżpromu

W 1917 roku miasto stało się stolicą Ukraińskiej Ludowej Republiki Rad do 1918 roku. W latach 1919–1934 Charków był stolicą Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, następnie przeniesiono ją do Kijowa.

W stolicy powstały nowe siedziby dla administracji i władz państwowych. Derżprom podczas otwarcia był drugim najwyższym budynkiem w Europie oraz najwyższym w ZSRR, mierzył on 63 metry, a gdy w 1954 roku zainstalowano na nim wieżę radiową jego wysokość wzrosła do 108 metrów. W czasie dwudziestolecia międzywojennego w mieście powstawały budynki w stylu konstruktywizmu. Oprócz Derżpromu są to: Dom Armii Czerwonej, Ukraiński Instytut Politechniczny, budynek rady miasta oraz centralny dom towarowy, który został otwarty w 15. rocznicę rewolucji październikowej. Tego samego roku, 7 listopada 1932, budynek Zgromadzenia Szlachty został przekształcony w budynek Wszechukraińskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego.

W 1929 r. założono Instytut Nauk Politycznych, będący prekursorem obecnej Akademii Kultury. W latach 1921–1924 w Charkowie działało Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej, przemianowane w 1924 roku w Konsulat Generalny RP w Charkowie. W latach 1932–1933 – Charków i jego okolice stały się jednym z centrów Wielkiego głodu na Ukrainie spowodowanego polityką Stalina.

Pomnik upamiętniający tysiące polskich oficerów zamordowanych przez NKWD w Charkowie

W kwietniu i maju 1940 NKWD zamordowało w swojej siedzibie przy pl. Dzierżyńskiego 3 ok. 3800 więźniów obozu w Starobielsku, pochowanych następnie w Piatichatkach. Ta egzekucja stanowi część zbrodni katyńskiej.

II wojna światowa

Pomnik żołnierza–wyzwoliciela upamiętniający ostateczne wyzwolenie miasta spod niemieckiej okupacji 23 sierpnia 1943 roku Pomnik Niepodległości w Charkowie upamiętniający uchwalenie Deklaracji niepodległości Ukrainy

Przed dotarciem wojsk niemieckich podczas II wojny światowej w 1941 roku charkowski przemysł zbrojeniowy został ewakuowany za Ural i stał się jednym z głównych baz produkcji czołgów (zwłaszcza T-34 zaprojektowanego wcześniej w Charkowie) dla Armii Czerwonej. Przedsiębiorstwa te powróciły do Charkowa po wojnie i nadal działają. Miasto zostało zdobyte przez Niemców 24 października 1941 roku. Po przeżyciach podczas Wielkiego terroru część mieszkańców miasta powitała jednostki Wehrmachtu z chlebem i solą. Armia Czerwona przeszła do nieudanej operacji charkowskiej w maju 1942 roku. Miasto zostało wyzwolone przez Sowietów 16 lutego 1943 r., jednak zostało ono odbite przez Niemców 15 marca 1943 roku podczas trzeciej bitwy. Ostatecznie Charków został odzyskany 23 sierpnia 1943 r. przez Związek Radziecki podczas operacji biełgorodzko-charkowskiej. W sumie miały miejsce cztery bitwy o kontrolę nad Charkowem. Trzecie co do wielkości miasto w Związku Radzieckim podczas wojny, było najludniejszym miastem ZSRR zdobytym przez Niemców (Kijów podczas wojny posiadał mniejszą liczbę mieszkańców). Zostało zniszczone w 70 procentach, a dziesiątki tysięcy mieszkańców zabitych.

W połowie grudnia 1941 roku na terenie osiedla baraków robotniczych, które należało do miejscowej fabryki urządzeń mechanicznych oraz fabryki traktorów, Niemcy zorganizowali getto dla ludności żydowskiej. Istniało ono tylko przez kilka tygodni, gdyż już na początku stycznia wszyscy jego mieszkańcy zostali rozstrzelani w Drobyckim Jarze. Według najbardziej ostrożnych szacunków w czasie niemieckiej okupacji ofiarą Zagłady padło co najmniej 12 tys. Żydów z Charkowa.

Z 700 000 mieszkańców Charkowa przed wybuchem II wojny światowej 120 000 stało się przymusowymi robotnikami w Niemczech, 30 000 zostało straconych, a 80 000 umarło z głodu.

Po 1945 roku

Charków w 1950 roku, ulica Trinklera

W powojennym Charkowie wiele domów i fabryk zostało odbudowanych. Miasto planowano odbudować w stylu socrealistycznym. W 1954 roku zostało wybudowane lotnisko. Po wojnie Charków był trzecim ośrodkiem naukowym i przemysłowym w ZSRR (po Moskwie i Leningradzie). W roku 1975 zostało otwarte metro.

W niepodległej Ukrainie

Fontanna Dzerkalnyj strumiń

Po rozpadzie Związku Radzieckiego miasto znalazło się na terytorium Ukrainy. W latach 1990–2000 rozpoczęto budowy wielu cerkwi.

W 2007 roku wietnamska mniejszość zbudowała największą w Europie świątynię buddyjską. 6 września 2012 r. miasto poszerzyło swoją powierzchnię z około 310 do 350 kilometrów kwadratowych.

Miasto było gospodarzem UEFA Euro 2012. Mecze odbywały się na stadionie Metalist.

Podczas Euromajdanu rosyjscy aktywiści wywiesili flagę rosyjskiej federacji nad budynkiem administracji regionalnej. W kwietniu 2014 separatyści ogłosili także powstanie Charkowskiej Republiki Ludowej. Powstanie zostało stłumione w niecałe dwa dni z powodu szybkiej reakcji ministra spraw wewnętrznych Arsena Awakowa i ówczesnego ministra obrony Stepana Połtoraka. Do miasta zostały wysłane siły specjalne z Winnicy, aby stłumić separatystów. Burmistrz miasta Hennadij Kernes, który poparł Pomarańczową Rewolucję, lecz później przystąpił do Partii Regionów, postanowił stanąć po stronie rządu ukraińskiego. W wyniku reakcji charkowskich i ukraińskich władz udało się ustabilizować sytuację w mieście. W latach 2014–2016 w mieście miała miejsce seria ataków terrorystycznych.

Najbardziej znanym miejscem Charkowa jest Plac Wolności (znany wcześniej jako Plac Dzierżyńskiego), który jest 9 co do wielkości rynkiem miejskim w Europie i 28 pod względem wielkości placem na świecie.

Galeria

Polacy w Charkowie

Demografia

Tabela przedstawiająca populację miasta na przestrzeni ostatnich czterech stuleci:

1655 1660 1785 1788 1810 1840 1843 1850 1867 1897
587 2000 10 805 10 742 13 584 23 600 23 721 41 861 60 000 173 989
1901 1913 1916 1920 1926 1931 1937 1939 V 1941 XII 1941
198 273 244 700 352 300 285 000 409 505 521 501 759 385 833 000 902 312 456 639
VIII 1943 1959 1962 1976 1982 1989 1991 1995 1999 2001
170 000 – 220 000 934 136 1 000 000 1 385 000 1 500 000 1 609 959 1 623 000 1 576 000 1 510 200 1 470 902
2005 2007 2008 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
1 464 740 1 461 000 1 448 100 1 452 256 1 446 500 1 441 362 1 451 028 1 451 132 1 452 887 1 449 700
2017 2018 2019 2020 2021
1 439 036 1 450 082 1 446 107 1 443 207 1 433 886

Historyczny udział różnych grup narodowo-etnicznych w populacji miasta na podstawie danych ze spisów powszechnych Imperium Rosyjskiego i Związku Radzieckiego:

  1. Rosjanie: 109 914 (63,17%)
  2. Ukraińcy: 45 092 (25,92%)
  3. Żydzi: 9848 (5,66%)
  4. Polacy: 3969 (2,28%)
  5. Niemcy: 2353 (1,35%)
  6. Tatarzy: 760 (0,44%)
  7. Białorusini: 612 (0,35%)
  8. Ormianie: 468 (0,27%)
  1. Ukraińcy: 160 138 (38,55%)
  2. Rosjanie: 154 448 (37,18%)
  3. Żydzi: 81 130 (19,53%)
  4. Polacy: 5540 (1,33%)
  5. Ormianie: 2994 (0,72%)
  6. Niemcy: 2202 (0,53%)
  7. Łotysze: 1772 (0,43%)
  8. Tatarzy: 1633 (0,39%)
  9. Białorusini: 1484 (0,36%)
  10. Litwini: 657 (0,16%)
  1. Ukraińcy: 403 606 (48,46%)
  2. Rosjanie: 274 173 (32,92%)
  3. Żydzi: 130 250 (15,64%)
  4. Polacy: 4613 (0,55%)
  5. Białorusini: 4193 (0,50%)
  6. Ormianie: 4056 (0,49%)
  7. Tatarzy: 2824 (0,34%)
  8. Niemcy: 2116 (0,25%)

Administracja

Charków administracyjnie jest podzielony na 9 rejonów. W 2015 roku zgodnie z prawem zmieniono nazwy ponad 200 ulic. Do lutego 2016 roku wiele obiektów w mieście było nazwanych na cześć ludzi, wydarzeń lub organizacji związanych ze Związkiem Sowieckim. Wraz z przepisami o dekomunizacji miejsc publicznych zmieniono wiele nazw przeróżnych obiektów.

Zabytki

Lista zabytków

Gospodarka

Za czasów radzieckich Charków był centrum produkcji przemysłowej Ukrainy i trzecim co do wielkości ośrodkiem przemysłu i handlu w ZSRR. Po rozpadzie państwa, jego zorientowany na sektor obronny przemysł stracił na znaczeniu. W początkowych latach XXI wieku przemysł ten zaczął się odradzać i adaptować do nowych warunków rynkowych. W tej chwili w mieście znajduje się ponad 380 przedsiębiorstw przemysłowych, zatrudniających około 150 000 osób. W Charkowie rozwija się przemysł maszynowy, zbrojeniowy, metalowy, chemiczny, środków transportu, materiałów budowlanych i spożywczy.

Przedsiębiorstwa takie jak Turboatom i Elektrotiażmasz produkują 17% światowego rynku ciężkich instalacji energetycznych (np. turbin). Znajdujące się w mieście zakłady lotnicze produkujące samoloty konstrukcji Antonowa, są największym tego typu przedsiębiorstwem na Ukrainie. Firma XADO jest rosyjskim i ukraińskim liderem chemii samochodowej. Fabryka im. Małyszewa produkuje pojazdy opancerzone i kombajny rolnicze.

Transport

Obecnie Charków jest jednym z największych węzłów transportowych w kraju. Znajdują się w nim węzły drogowy oraz kolejowy (stacja Charków Pasażerski). Miasto posiada także metro, tramwaje, trolejbusy, międzynarodowy port lotniczy oraz taksówki.

Sport

W mieście funkcjonuje klub piłkarski Metalist Charków

W Charkowie znajduje się 19 stadionów (między innymi Metalist, Dynamo, Soniaczny, Arsenal-Spartak, Helios Arena), 850 boisk sportowych, 363 hale sportowe, 19 basenów oraz ponad 40 kortów tenisowych. Charków był gospodarzem UEFA Euro 2012. Mecze odbywały się na stadionie Metalist.

Klub Charków Metalist, który istniał do 2016 roku, był jednym z najstarszych współczesnych ukraińskich klubów piłkarskich (został on założony w 1925 roku). W 1988 roku był zwycięzcą Pucharu ZSRR, a ponadto był zdobywcą srebrnego medalu mistrzostw Ukrainy w piłce nożnej 2012/13, oraz sześciokrotnym brązowym medalistą mistrzostw Ukrainy w latach: 2007, 2009, 2010, 2011, 2012 i 2014.

Miasta partnerskie

Lista miast partnerskich Charkowa:

W Charkowie znajduje się 15 konsulatów. Są to między innymi konsulaty: Austrii, Armenii, Niemiec, Polski, Rosji i Słowenii.

Pozostałe informacje

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Публичная кадастровая карта. Информационный слой административно-территориального деления Украины.
  2. ↑ Парламент затвердив нові межі Харкова , Официальный сайт Харькова  .
  3. ↑ a b c Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року , ukrcensus.gov.ua   (ukr.).
  4. ↑ a b c Charków, Encyklopedia PWN  .
  5. ↑ Список ВУЗов Харькова: университеты, академии, институты. Факультеты, специальности. Адреса, контакты, телефоны. Весь Харьков , allkharkov.ua  .
  6. ↑ Kharkiv, Chernihiv, Mariupol, Kherson, Hostomel, Volnovakha awarded title of hero cities , www.ukrinform.net   (ang.).
  7. ↑ Як з'явився Харків: п'ять версій походження міста , tourcenter.kh.ua  .
  8. ↑ a b Charków – ukraińskie miasto nauki, kultury i przemysłu – historia i współczesność. Relacja z konferencji, „Biuletyn EBIB” (1), 2016  .brak strony (czasopismo)
  9. ↑ Указ об учреждении губерний и о росписании к ним городов, 1708 г., декабря 18   (ros.).
  10. ↑ Справочные материалы об изменениях внутренних и внешних границ губерний Европейской России (1775–1897 гг.). Харьковская (Слободско-Украинская) губерния , nlr.ru  .
  11. ↑ Живий Харків. Нічна екскурсія містом-господарем | Історична правда. , www.istpravda.com.ua, 8 czerwca 2012  .
  12. ↑ У Харкові відкрили меморіальну дошку Івану Франку  .
  13. ↑ a b Харків і харків'яни XIX-го сторіччя у кадрах фотографа Іваницького  .
  14. ↑ Успенський собор у Харкові , zabytki.in.ua  .
  15. ↑ Kto nie z nami, ten separatysta i wróg , Przegląd, 18 sierpnia 2014   (pol.).
  16. ↑ 1859-1913 – PRZEBUDZENIE NARODOWE , www.izrael.badacz.org  .
  17. ↑ Relacja audio: Teodor Herzl i jego wizja państwa żydowskiego: idee i rzeczywistość , www.polin.pl  .
  18. ↑ Derzhprom (Building of State Industry) , guide.kharkov.ua  .
  19. ↑ Госпром – Город. Люди. Время. , balakliets.kharkov.ua  .
  20. ↑ ОлександрО. Зінченко ОлександрО., Живий Харків. Нічна екскурсія містом-господарем , 8 czerwca 2012  .
  21. ↑ Площадь Конституции :: Путеводитель Харькова , guide.kharkov.ua  .
  22. ↑ Władysław A.W.A. Serczyk Władysław A.W.A., Historia Ukrainy, Wrocław 2009, s. 311 .
  23. ↑ StanisławS. Calik StanisławS., Jak wyglądało zacieranie śladów po zbrodni w Charkowie , www.polityka.pl, 2017   (pol.).
  24. ↑ „Towarzysze, wywozimy całą fabrykę!” Ewakuacja przemysłu ZSRR w 1941 roku , 7 listopada 2018   (pol.).
  25. ↑ TimothyT. Snyder TimothyT., Czarna ziemia. Holokaust jako ostrzeżenie, Otwarte, 20 października 2015, ISBN 978-83-240-3087-3   (pol.).brak strony (książka)
  26. ↑ Bitwy o Charków – vaterland.pl , www.vaterland.pl  .
  27. ↑ Martin Dean, Mel Hecker: Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. T. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe. Cz. B. Bloomington and Indianapolis: United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, 2012, s. 1767–1770. ISBN 978-0-253-00202-0. (ang.).
  28. ↑ Jak Polacy Charków budowali. Część 1 , kuriergalicyjski.com  .
  29. ↑ Charkowskie metro , PolskieRadio.pl  .
  30. ↑ In↑ «Сегодня»,21 December 2007.
  31. ↑ Верховна Рада затвердила нові межі Харкова , www.unian.ua   (ukr.).
  32. ↑ Euro 2012: Metalist Stadium – Stadiony.net , stadiony.net  .
  33. ↑ Kolejna „republika ludowa”. Teraz w Charkowie , TVN24  .
  34. ↑ PawełP. Kubala PawełP., Rozpad Ukrainy postępuje – powstała Charkowska Republika Ludowa , Parezja, 7 kwietnia 2014   (pol.).
  35. ↑ Obwód charkowski: krucha stabilność , OSW Ośrodek Studiów Wschodnich, 9 czerwca 2015   (pol.).
  36. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I – wynik wyszukiwania – DIR , dir.icm.edu.pl, s. 544  .
  37. ↑ Specjalna mapa Charkowa z „polskimi wątkami” na Euro , fakty.interia.pl   (pol.).
  38. ↑ a b Tablica ku pamięci polskich oficerów na gmachu NKWD , TVN24  .
  39. ↑ a b c Развитие Харькова   (ros.).
  40. ↑ Л. И. Мачулин: Тайны подземного Харькова. 2005. ISBN 966-8768-00-0.brak strony w książce
  41. ↑ a b Описания Харьковского наместничества конца XVIII в. Описательно-статичтические источники. Наукова думка, 1991. ISBN 5-12-002041-0.brak strony w książce
  42. ↑ ВОЕННО-СТАТИСТИЧЕСКОЕ ОБОЗРЕНИЕ РОССИЙСКОЙ ИМПЕРИИ. Т. 12, Ч. 1. ХАРЬКОВСКАЯ ГУБЕРНИЯ   (ros.).
  43. ↑ a b c d А. В. Скоробогатов: Харьков во время немецкой оккупации (1941–1943). 2006. ISBN 966-7880-79-6.brak strony w książce
  44. ↑ Харьков в период Великой отечественной войны „оккупации и освобождения с 1941-1943 г.г.”   (ros.).
  45. ↑ Исторический очерк   (ros.).
  46. ↑ Численность населения  .
  47. ↑ Харьков: Архитектура, памятники, новостройки: Путеводитель. Сост. А. Лейбфрейд, В. Реусов, А. Тиц. – Х.: Прапор, 1987.
  48. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу   (ros.).
  49. ↑ a b c Количество населения   (ros.).
  50. ↑ a b c d e f Город Харьков   (ros.).
  51. ↑ Население Харькова: названы точные цифры.   (ros.).
  52. ↑ Чисельність населення на 1 січня 2013 року   (ukr.).
  53. ↑ Численность населения Украины по состоянию на 1 января 2014 г.   (ukr.).
  54. ↑ Чисельність населення Харківської області на 1 січня 2015 року   (ukr.).
  55. ↑ Чисельність населення Харківської області на 1 січня 2016 року (население на 01.01.2016)   (ukr.).
  56. ↑ Демографічна ситуація у м. Харкові у 2016 році (население на 01.01.2017)   (ukr.).
  57. ↑ Чисельність населення (за оцінкіою) на 1 січня 2018 року (население на 01.01.2018)   (ukr.).
  58. ↑ Демографічні дані по Харківській області у 2018 році (01.01.2019)   (ukr.).
  59. ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 січня 2020 року та середня чисельність у 2019 році   (ukr.).
  60. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей , demoscope.ru  .
  61. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей , demoscope.ru  .
  62. ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей , demoscope.ru  .
  63. ↑ У Харкові “декомунізували” ще 48 вулиць і 5 районів , Українська правда   (ukr.).
  64. ↑ У Харкові вирішили не перейменовувати Жовтневий і Фрунзенський райони , ua.korrespondent.net   (ros.).
  65. ↑ Turboatom – Kharkiv Turbogenerator Plant , www.kharkovinfo.com   (ang.).
  66. ↑ Ukraina, 2004 :: Rok Polski na Ukrainie. , www.exporter.pl  .
  67. ↑ XADO o firmie i produktach – Regeneratory.pl , regeneratory.pl  .
  68. ↑ Ukraina zaczyna przebudowę czołgów T-80UD na T-84U – Defence24 , www.defence24.pl  .
  69. ↑ UrbanRail.Net > Europe > Ukraine > KHARKIV Metro (Kharkov) , web.archive.org, 13 października 2018  .
  70. ↑ AndrewA. Rybka AndrewA., Харьков транспортный , gortransport.kharkov.ua  .strona główna serwisu
  71. ↑ Путівник по Харкову | Официальный сайт Харьковского городского совета, городского головы, исполнительного комитета , www.city.kharkov.ua   (ukr.).
  72. ↑ Euro 2012: Metalist Stadium – Stadiony.net , stadiony.net  .
  73. ↑ ФK «Металіст 1925» Харків. Офіційний сайт , metalist1925.com   (ros.).strona główna serwisu
  74. ↑ У Харківській області відкриють Почесне консульство Латвії , 28 stycznia 2020  .
  75. ↑ Харьковский рынок «Барабашово» занял 14-е место в рейтинге ТОП-50 крупнейших рынков мира.

Linki zewnętrzne

Miasta obwodu charkowskiego

Flaga obwodu charkowskiego

Rejony obwodu charkowskiego

herb obwodu charkowskiego

Podział administracyjny Ukrainy
Obwody
Republika autonomiczna
Miasta wydzielone
Miasta obwodowe

  1. ↑ a b c Sewastopol i Republika Autonomiczna Krymu zostały jednostronnie inkorporowane do Rosji w 2014 roku; na arenie międzynarodowej są uznawane za część Ukrainy.
Kontrola autorytatywna (miasto obwodowe):Encyklopedia internetowa: