Bystrzyca (Czechy)
W dzisiejszym artykule zagłębimy się w fascynujący świat Bystrzyca (Czechy). Niezależnie od tego, czy chcesz dowiedzieć się więcej na temat tej postaci, poznać ten konkretny temat, czy też odkryć wydarzenia, które zaznaczyły konkretny moment w historii, w tym artykule znajdziesz szczegółowe i istotne informacje na temat Bystrzyca (Czechy). Poprzez wszechstronną analizę zbadamy różne aspekty związane ze Bystrzyca (Czechy), od jego początków po dzisiejszy wpływ. Bez względu na Twoje zainteresowania, ten artykuł przedstawi Ci wszechstronną i wzbogacającą wizję Bystrzyca (Czechy).
| gmina | |||||
 Widok na Bystrzycę z północy | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Kraina | |||||
| Starosta |
Roman Wróbel (2014) | ||||
| Powierzchnia |
16,09 km² | ||||
| Populacja (2015) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
739 15 | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba obrębów ewidencyjnych |
3 | ||||
| Liczba części gminy |
1 | ||||
| Liczba gmin katastralnych |
1 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
 49°38′N 18°44′E/49,635556 18,730833
| |||||
| Strona internetowa | |||||
_CoA.svg)
_flag.svg)
Bystrzyca (cz. ⓘ, niem. Bistritz) – wieś gminna na Śląsku Cieszyńskim w Czechach, w kraju morawsko-śląskim (powiat Frydek-Mistek).
Jest to największa miejscowość w Czechach, która nie posiada statusu miasta ani miasteczka.
Nazwa
Nazwa osady, w formie Bistrzicze, wymieniana jest po raz pierwszy w 1523 r. w spisie wsi zobowiązanych do brania piwa z browaru miejskiego w Cieszynie. Następnie nazwa wsi w dokumentach pojawiała się jako m.in. wes Bystrzycze (1621), Bystrzice (1652), von Bystrzycz (1657), in villa Bystrzica (1679), Dorf Bystrzitz (1692), Bistrica (1724), Bistrzitz, pohlnish: Bistrzicza (1804) i Bystrzyca (1900)[2].
Historia
Początków Bystrzycy należy szukać w przywileju księcia cieszyńskiego z 1470 r., którym nadał on pierwszemu osadnikowi na tym terenie ziemię z prawem założenia młyna o jednym kole i karczmy, tworząc w ten sposób wójtostwo dziedziczne. Nadanie to potwierdził książę Kazimierz II w 1503 r., a następnie (na prośbę wójta Jana Sturcza) w 1595 r. książę Adam Wacław, który pozwolił dostawić w młynie drugie koło młyńskie, jednak jednocześnie nałożył na posiadaczy wójtostwa czynsz od gruntu i młyna, tzw. furmańskie, daninę w naturze dostarczaną na cieszyński zamek oraz dziesięcinę w zbożu dla duchownego z Wędryni[3].
Zasiedlanie nowej wsi następowało powoli. Przez długi czas osadnicy budowali swoje zagrody w rozproszeniu, na łąkach i wyrębach wśród lasów. Ze względu na skromną ilość terenów zdatnych do uprawy roli, zajmowali się głównie pasterstwem: jednym z pierwszych osadników był Jerzy Wałach, który osiadł na "wyrobisku" i płacił z niego czynsz zw. "krówne". W XVI w. bystrzyczanie paśli głównie na Pasiekach za Olzą, które im wymierzono – tam, gdzie dziś znajduje się osiedle Bystrzycy o tej samej nazwie. W następnym wieku tereny pastwiskowe sięgnęły już po szczyty gór po obu stronach Olzy. Na Łączce powstały dwa szałasy: wójtowski z 372 owcami i Jónka Urbańczykowego z 343 owcami. Z czasem dało o sobie znać korzystne położenie wsi przy ruchliwym szlaku z Cieszyna przez Przełęcz Jabłonkowską na Węgry. Pod koniec XVI w. Bystrzyca liczyła już 74 gospodarstwa kmiece i była największą wsią w dobrach książąt cieszyńskich[4].
Od czasów reformacji większość mieszkańców wsi była protestantami. Taka też uwaga znalazła się w protokole wizytacyjnym archidiakona opolskiego z 1679 r. Po wydaniu patentu tolerancyjnego w 1782 r. z Kościoła katolickiego wystąpiły dodatkowo 84 osoby tak, że w 1784 r. było tu jedynie 37 katolików, a w 1846 tylko 34. Dopiero od II poł. XIX w. notowany jest wzrost liczby wiernych katolickich, do 269 w 1910 r.[5] Do dziś Bystrzyca jest jedną z najbardziej ewangelickich wsi na Zaolziu[6].
W pierwszej połowie XIX w. w Bystrzycy było wielu "sanetrorzy" – wędrownych robotników, wyruszających corocznie już w marcu do pracy przy produkcji potażu i "warzeniu" saletry potasowej na terenach dzisiejszej Słowacji. Potwierdzenia uprawiania tej działalności pochodzą z lat 1781-1865[7]. Również w XIX w. wieś była znanym ośrodkiem koronkarstwa klockowego, którą to metodą wykonywano tu koronkowe "czółka" do "czepców czółkowych", wchodzących zarówno w skład żeńskiego stroju "wałaskiego" (cieszyńskiego) jak i góralskiego[8]. W tym samym czasie wydobywano tu rudę żelaza dla huty w Trzyńcu, a wielu mężczyzn z Bystrzycy pracowało w tej hucie. Nieco później w Bystrzycy wyrabiano w dużych ilościach dla potrzeb trzynieckiej huty proste miotły z witek brzozowych, co przyniosło mieszkańcom wsi pogardliwy przydomek "mietlorzy"[7].
Według austriackiego spisu ludności z roku 1910 było w Bystrzycy 2426 mieszkańców, z tego 2382 (98,2%) jako ich język codzienny (Umgangssprache) podało polski, 13 (0,5%) czeski a 31(1,3%) niemiecki[9]. Pod względem politycznym miejscowość zamieszkała była głównie przez pro-polskich ewangelików. Okolica była czasem nazywana w ówczesnej prasie „Michejdaland“, a w wyborach parlamentarnych w latach 1907 i 1911 bez problemu wygrywał tu Jan Michejda.
We wprowadzonym od 1 stycznia 1980 r. podziale administracyjnym Czechosłowacji Bystrzyca stała się, obok Trzyńca i Jabłonkowa, siedzibą trzeciej wielkiej gminy w dolinie Olzy[7].
Zabytki
.JPG)
Obiektami zabytkowymi w miejscowości są[10]:
- Kościół katolicki pw. Podwyższenia Świętego Krzyża – drewniany, wzniesiony wg projektu Albína Prokopa w 1899 r. w miejsce starszego, pochodzącego zapewne z 1587 r.[11] Zbudowany w stylu historyzującym, jednonawowy, z węższym, ośmiobocznie zamkniętym prezbiterium i z czworokątną wieżą na osi, zwieńczoną izbicą przykrytą ostrosłupowym dachem.
- Kościół ewangelicko-augsburski – murowany, wybudowany w stylu empire w latach 1811–1817, z wieżą z 1848 roku. Kościół jest użytkowany przez dwa zbory protestanckie: Śląskiego Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania i Luterańskiego Ewangelickiego Kościoła Augsburskiego Wyznania[12].
Poza zabytkami, w Bystrzycy znajdują się także inne obiekty o znaczeniu historycznym:
- Stare cmentarze przy obu kościołach. Od początku istnienia kościoła katolickiego był przy nim cmentarz. Początkowo grzebano na nim wspólnie katolików i ewangelików. Gdy jego powierzchnia okazała się niewystarczająca, gmina poszerzyła go w roku 1784 i ponownie w 1839, dokupując lub wynajmując sąsiednie grunty od miejscowych gospodarzy. W 1849 r. ewangelicy założyli własny cmentarz, zwany później "starym kierchowem", jednak już w 1860 r. okazał się on nieodpowiednim. W związku z tym zakupili oni grunt w sąsiedztwie cmentarza katolickiego, a sprowadzona komisja przydzieliła im dodatkowo 275 sążni kwadratowych z terenu cmentarza katolickiego. Zgodnie z rozporządzeniem Rządu Krajowego w Opawie cmentarz ewangelicki musiał zostać oddzielony parkanem i posiadać osobne wejście[13].
Komunikacja
We wsi znajduje się stacja kolejowa Bystřice (Bystrzyca), leżąca na linii kolejowej nr 320 (Bogumin – Mosty koło Jabłonkowa).
Sport
Swoją siedzibę miał tu klub piłkarski Groń Bystrzyca.
Postacie związane z Bystrzycą
W Bystrzycy urodzili się m.in.[12]:
- Jan Lasota (1883-1973) – polski działacz społeczny, pastor ewangelicki i polityk komunalny,
- Oskar Michejda (1885-1966) – pastor ewangelicki, zwierzchnik Kościoła Luterańskiego w Czechosłowacji
- Kornel Michejda (1887-1960) – polski chirurg, prezes Towarzystwa Chirurgów Polskich, autor podręczników z zakresu chirurgii
- Karol Śliwka (1894-1943) – polski działacz społeczny i komunistyczny.
- Wiktor Niemczyk (1898-1998) – polski biblista, pastor ewangelicki, jeden z tłumaczy Biblii Warszawskiej, zwanej „Brytyjką”
- Jerzy Cymorek (1904-1971) – pastor ewangelicki, biskup SCEAV
- Adam Michejda (1916-1961) – polski lekarz,
- Wilhelm Stonawski (1926-2009) – pastor ewangelicki, biskup wpierw SCEAV, a w latach 1995–2000 biskup LECAV
- Jan Niedoba (ur. 1949) – pastor ewangelicki, od 2000 roku biskup LECAV
- Tadeusz Wantuła (ur. 1950) – polski pisarz i działacz narodowy,
- Jan Wacławek (ur. 1954) – pastor ewangelicki, od 2011 r. biskup SCEAV
Przypisy
- ↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech. Počty obyvatel v obcích . Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. . (cz.).
- ↑ Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego, wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice 1984 ISBN 82-00-00622-2, s. 50
- ↑ Franciszek Popiołek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim. Część II: Powstanie wsi beskidzkich. Pamiętnik Instytutu Śląskiego t. XIII, Katowice 1939, s.120-127
- ↑ Piotr Nowicki: Beskid Śląsko-Morawski. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1997, s. 72, seria: Góry za miedzą. ISBN 83-7005-387-4.
- ↑ Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim (z pośmiertnych zapisków Autora przejrzał, uzupełnił I do druku przygotował ks. Rudolf Tomanek), Nakładem i drukiem „Dziedzictwa błog. Jana Sarkandra”, Cieszyn 1932, s. 44.
- ↑ Mirosław J. Barański, Beskid Śląski. Przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 378, ISBN 978-83-89188-71-7, OCLC 297532256.
- ↑ a b c Jan Rusnok: Pod Czantorią. Gawędy o ziemi rodzinnej. Katowice: Śląsk, 1984, s. 61-62. ISBN 83-216-0439-0.
- ↑ Ota Anders, Miloslav Baláš, Jaroslav Bača, Antonín Bendl i in.: Beskydy. Turisctický průvodce ČSSR. Svazek 8. wyd. Olympia, Praha 1982, s. 219
- ↑ Stanisław Zahradnik, Struktura narodowościowa Zaolzia na podstawie spisów ludności 1880-1991, Trzyniec: s. n., 1991, OCLC 749519031 (pol.).
- ↑ Národní památkový ústav: Zabytki powiatu Frydek-Mistek. . (cz.).
- ↑ Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim ..., s. 38
- ↑ a b Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 237. ISBN 978-83-933109-3-7.
- ↑ Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim ..., s. 43