W dzisiejszym artykule zagłębimy się w temat Bitwa pod Zagajem, badając jego różne aspekty i wpływ na dzisiejsze społeczeństwo. Od początków do dzisiejszego znaczenia, Bitwa pod Zagajem był tematem zainteresowania zarówno ekspertów, jak i hobbystów. Przeanalizujemy jego implikacje kulturowe, polityczne i społeczne, a także ewolucję na przestrzeni czasu. Dodatkowo sprawdzimy, jak Bitwa pod Zagajem wpłynął na różne aspekty życia codziennego, od mody po technologię. Bez wątpienia Bitwa pod Zagajem to temat zasługujący na szczególną uwagę i w tym artykule zagłębimy się w jego fascynujący świat.
Bitwa pod Zagajem – jedna z bitew insurekcji kościuszkowskiej, stoczona niedaleko wsi Zagaje.
19 maja 1794 Tadeusz Kościuszko wyruszył z Połańca w pościg za wojskami rosyjskimi gen. Fiodora Denisowa. Po bezskutecznej pogoni za nieprzyjacielem Kościuszko rozbił obóz pod Sieczkowem. Tu nastąpiło połączenie jego sił z dywizją Grochowskiego, liczącą 6500 doświadczonych żołnierzy[1]. Denisow otrzymawszy rozkaz Igelstróma, aby się połączył z korpusem pruskim gen. lejtn. Franciszka Favarata, parł niestrudzenie na zachód i zatrzymał się dopiero w rejonie Szczekocin[2].
21 maja Kościuszko przesunął swoje wojska do Borkowa, dywizja Grochowskiego była w Gortatowicach. I Wielkopolska BKN z gen. Antonim Madalińskim na czele zatrzymała się w Sędziejowicach. Brakowało informacji o ruchach wojsk rosyjskich. Kościuszko wysłał więc przed siebie dla rozpoznania II Małopolską Brygadę Kawalerii Narodowej[3].
Kawaleria ta przemieszczając się przez Pińczów, Niegosławice i Konary w pogoni za nieprzyjacielem[4] dopiero na południe od Jędrzejowa w Zagaju 24 maja[4] napotkała na tylną straż kozaków Denisowa[5], doszło do starcia między siłami polskimi (około 120 kawalerzystów) i rosyjskimi, siły nieprzyjaciela zostały odepchnięte[6]. Po potyczce wezwano ze wsi kilku chłopów, aby pochowali zabitych. Ciała poległych Polaków i Kozaków załadowano na wozy i przewieziono w okolice drogi Zagaje – Łysaków i pochowano ich we wspólnej mogile[7]. Według wspomnień mieszkańców Zagaja jeszcze w latach 30 XX w. stał w tym miejscu krzyż. Mogiła została całkowicie zniszczona po II wojnie światowej, kiedy nastąpił podział gruntów należących do zagajskiego folwarku po reformie rolnej. Krzyż ponownie został postawiony w miejscu mogiły w 2015 roku[8].
Dzięki zwycięskiej potyczce pod Zagajem upewniony, iż okolica jest oczyszczona, Kościuszko 25 maja przesunął swą dywizję na silną pozycję nad Mierzawą, zakładając obóz w Konarach i Przyłęku[6], po czym w następnych dniach skierował się przez Przyłęk na Jędrzejów[9]. Do kolejnej potyczki na terenie Zagaja doszło 25 maja, kiedy to ponownie starły się siły kozackie z kawalerią polską idącą znad Mierzawy na Jędrzejów. 29 maja w pogoni za Rosjanami wojska polskie posunęły się z Jędrzejowa do Krzcięcic i obozowały tu przez cztery dni[10].