Białoboki (Trzebiatów)

Wygląd przypnij ukryj Białoboki
część miasta Trzebiatowa
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryficki

Gmina

Trzebiatów

Miasto

Trzebiatów

SIMC

0979975

Strefa numeracyjna

(+48) 91

Kod pocztowy

72-320

Tablice rejestracyjne

ZGY

Położenie na mapie TrzebiatowaMapa konturowa Trzebiatowa, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Białoboki”BiałobokiBiałoboki
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Białoboki”BiałobokiBiałoboki
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiegoMapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Białoboki”BiałobokiBiałoboki
Położenie na mapie powiatu gryfickiegoMapa konturowa powiatu gryfickiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Białoboki”BiałobokiBiałoboki
Położenie na mapie gminy TrzebiatówMapa konturowa gminy Trzebiatów, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Białoboki”BiałobokiBiałoboki
Ziemia54°04′04″N 15°15′12″E/54,067778 15,253333

Białoboki – część miasta Trzebiatowa tworząca sołectwo, położona w północno-zachodnim obszarze miasta, na południe od zamkniętej linii Gryfickiej Kolei Wąskotorowej Trzebiatów – Pogorzelica.

Granice sołectwa Białoboki obejmują ulice miasta: Białoboki, Morską, Piaskową, Podmiejską, Rolniczą, Wiejską. W sołectwie organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie, które wyłania sołtysa i doradczą 5-osobową radę sołecką.

Niegdyś stanowiła osadę pod Trzebiatowem. Białoboki są znane z opisów historycznych znajdującego się w tych okolicach dawnego opactwa norbertanów.

Przez Białoboki płynie struga Sarnia.

W 2012 r. zmieniono nazwę sołectwa Trzebiatów II na Białoboki oraz zmieniono jego granice.

Toponimia

W dokumentach zostały zapisane następujące nazwy miejscowości z poszczególnych lat: Belbuch (1208), Belbog (1217), Belbok (1262), Belebuk (1276), Belbuck (1312), Belboch (1323), Beelbugk (1503), Belbuck (1547), Belbuch (1618), Belbugk (1834), Belbuk (Belbuck) (1936–39)

Do 1945 r. poprzednią niemiecką nazwą było Belbuck. W 1948 r. wprowadzono urzędowo rozporządzeniem polską nazwę Białoboki.

Barbara Czopek-Kopciuch oceniła, że nazwa była wcześnie germanizowana i jej pierwotna forma jest trudna do zrekonstruowania. Pierwotna forma Białoboki jest również prawdopodobna, na co wskazywałyby pierwsze oryginalne zapisy Belbog, Belbok z 1217 i 1262. Językoznawcy nie przekonuje teza Reinholda Trautmanna, że nazwa pochodzi od nazwy osobowej Bělbog i teza Stanisława Kozierowskiego, że pochodzi od 'biały buk’.

Według późnośredniowiecznych Roczników premonstrateńskich nazwa osady miałaby się wywodzić od słowiańskiego bóstwa Białoboga, co jest uznane za niepotwierdzoną hipotezę, a Jerzy Strzelczyk ocenia, że nazwa pochodzi od słowa buk lub bok.

Klasztor w Białobokach

Pomiędzy rokiem 1176 a 1180 książę Kazimierz I wystawił dokument fundacyjny klasztoru w Białobokach, do którego przybyli pierwsi premonstratensi z klasztoru w Lund. Miejsce fundacji znajdowało się na skraju morenowej „wyspy”, otoczonej z trzech stron pradoliną Regi.

Tablica upamiętniająca klasztor Mariëngaarde

W 1302 roku nastąpiła ponowna fundacja, po której przybyli mnisi z założonego w 1163 roku klasztoru Mariengarten z odległej Fryzji (niezachowany współcześnie Mariëngaarderklaster koło Hallum, Fryzja, Holandia53°17′50″N 5°45′05″E/53,297222 5,751389). Z tego powodu klasztor w Białobokach był jego klasztorem filialnym i został nawet założony na niemal identycznym planie, jak ten w Mariengarten. Przypuszczalnie w XIV wieku opactwo otoczono kamiennymi murami. Być może białoboccy premonstratensi zbudowali mury obronne w czasie konfliktu z możnym rodem Wedlów w latach 1330-1331. Jednym z epizodów owego sporu był szturm na klasztor, w efekcie którego poczynione zostały w jego zabudowie znaczne zniszczenia, mimo tego, że klasztor miał być już wówczas otoczony murem obronnym i podwójnym wałem ziemnym. Po zniszczeniach jakich doznał Kamień Pomorski, to właśnie opactwo białobockie planowano w 1332 r. uczynić nową siedzibą biskupa pomorskiego, co motywowano położeniem i obronnością miejsca. W okresie swojego największego znaczenia i rozkwitu, w XIII i XIV w., klasztor białobocki był jednym z kilku największych i najważniejszych ośrodków monastycznych Pomorza. W murach obwodowych klasztoru znajdowała się co najmniej jedna brama i jedna furta. Brama usytuowana była najpewniej od południa i wiodła wprost do Trzebiatowa, przez mostek znajdujący się na Sarniej, nazywanej wówczas Mnisim Strumieniem, jak też przez most na Redze, który istniał jeszcze w XVII w. Droga z mostu wychodziła wprost na jedną z bram miejskich lokacyjnego Trzebiatowa. W tym okresie otoczony murem jego obszar miał kształt wydłużonego owalu o wymiarach mniej więcej 200 × 100 m, czyli powierzchnię około 2 ha. Pierwsza pewna wzmianka o istnieniu kościoła klasztornego w Białobokach pochodzi z 1214 r. Rozbudowa klasztoru nastąpiła na przełomie XIII i XIV w., dzięki księciu Bogusławowi IV, zmarłemu w 1309 r. Zgodnie z tradycją zapisaną w XVI w., w świątyni białobockiego opactwa pochowany został jeden z przedstawicieli dynastii Gryfitów, zmarły w 1374 r. książę Bogusław V, jednak przez część badaczy informacja ta jest kwestionowana.

W 1523 roku po przyjęciu reformacji na sejmie trzebiatowskim, książę szczeciński Bogusław X przeprowadził sekularyzację klasztoru w Białobokach i przekształcił go w książęcy urząd. Lustracje dawnego założenia monastycznego przeprowadzone w latach 1558 i 1560 wymieniają oprócz kościoła również budynki browaru, piekarni, kuchni, a także tzw. Dom Przeora, który w XVI w. prawdopodobnie przez jakiś czas zaadaptowany został na potrzeby księcia Barnima, co miało usprawiedliwiać jego nową nazwę – Dom Zamkowy (Schlosshaus). W 1560 roku zabudowania spaliły się od pioruna. W 1616 roku spłonął od pioruna kościół i zostały z niego tylko mury obwodowe. Zawaliła się także kościelna wieża. W 1. połowie XVII w., rozpoczął się proces rabowania cegieł i kamieni fundamentowych z ruin dawnego klasztoru. W 1633 r. materiał budowlany wydobyty w Białobokach został wykorzystany przy odbudowie trzebiatowskiego kościoła św. Mikołaja.

W 1676 r. miejsce dawnego opactwa było całkowicie opuszczone. W XVIII wieku zaczęła się w tym miejscu kształtować wieś.

W 1840 Jodocus Donatus Hubertus Temme opublikował legendę o ruinach białobockiego klasztoru.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. ws. wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  2. ↑ a b Uchwała Nr XXVIII/216/12 Rady Miejskiej w Trzebiatowie z dnia 25 października 2012 r. ws. zmiany nazwy i granic sołectwa oraz nadania statutu (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r. poz. 2534).
  3. ↑ (Statut Sołectwa Białoboki) Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXVIII/216/12 Rady Miejskiej w Trzebiatowie z dnia 25 października 2012 r.
  4. ↑ a b Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 50. ISBN 978-83-7301-973-7.
  5. ↑ Pommersches Urkundenbuch 786–1253. T. I. Stettin: 1868, s. 114. Regesten Nr 147.
  6. ↑ Pommersches Urkundenbuch 786–1253. T. I. Stettin: 1868, s. 133. Regesten Nr 178.
  7. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1254–1278. T. II. Stettin: 1881, s. 97. Regesten Nr 721.
  8. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1254-1278. T. II. Stettin: 1881, s. 320. Regesten Nr 1028.
  9. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1311–1316. T. V. Stettin: 1903, s. 63. Regesten Nr 2741.
  10. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1321–1324. T. VI. Stettin: 1906, s. 169. Regesten Nr 3687.
  11. ↑ Fontes LVII s. 161, Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
  12. ↑ PomKirch II 180.
  13. ↑ Eilhardus Lubinus: Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego, 1618.
  14. ↑ Urmesstischblätter – Mapy z lat 1822–1856 sporządzone przez oficerów armii pruskiej. Mapy znajdują się w Deutsche Staatsbibliothek w dziale kartografii (sygn. Nr 602) w Berlinie.
  15. ↑ Słownik geograficzny Państwa Polskiego i ziem historycznie z Polską związanych; Pomorze Polskie. Pomorze Zachodnie. Prusy Wschodnie, s. 585.
  16. ↑ Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. (M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363, s. 2).
  17. ↑ (red.) Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski. Kraków: 1996, s. 150. ISBN 83-85579-29-X.
  18. ↑ a b c d e f g h FelixF. Biermann FelixF., MarianM. Rebkowski MarianM., Klasztor w Białobokach w świetle archeologii / Das Kloster im Lichte archaeologischen Forschungen   (ang.).
  19. ↑ Tajemnice klasztoru w Białobokach | Trzebiatowski Ośrodek Kultury , kultura.trzebiatow.pl   (pol.).
  20. ↑ Artefakty z norbertańskiego klasztoru Mariëngaarde w kolekcji Muzeum Fryzji. . .
  21. ↑ (niem.) Jodocus Donatus Hubertus Temme – Die Ruine des Klosters Belbog Die Volkssagen von Pommern und Rügen, str. 238

Bibliografia

Trzebiatów
Części miasta wg TERYT

Herb Trzebiatowa