Bankomat

Wygląd przypnij ukryj Bankomat produkcji Wincor Nixdorf ProCash 2150 Przekrój bankomatu Bankomaty na dworcu kolejowym Poznań Główny

Bankomat (ang. automated teller machine, ATM) – samoobsługowe urządzenie służące przede wszystkim do wypłaty gotówki. Obecnie bankomaty służą także do drukowania potwierdzeń, dostarczania informacji o stanie konta, przyjmowania wpłat na konto itp. operacji.

Działanie bankomatu opiera się najczęściej na systemie informatycznym umożliwiającym wymianę informacji z tzw. systemem autoryzacyjnym (w przypadku bankomatów on-line). Na podstawie informacji zawartych na karcie płatniczej i osobistego, poufnego numeru identyfikacyjnego klienta (tzw. PIN-u), zapobiegającego użyciu tej karty przez osobę niebędącą właścicielem bądź zezwalającego na użycie jej przez osobę upoważnioną przez właściciela karty, lub systemu weryfikacji biometrycznej (obraz siatkówki oka, układ naczyń krwionośnych w palcu itp.) bankomat łączy się z systemem autoryzacyjnym i po otrzymaniu komunikatu zwrotnego wyrażającego zgodę na wykonanie żądanej operacji, realizuje ją. Operacją taką może być np. wypłata lub wpłata gotówki, wydruk potwierdzenia, stanu rachunku itp., w zależności od wyposażenia i skonfigurowania urządzenia. Istnieje także możliwość działania bankomatu w trybie off-line, gdzie do wysokości ustalonej kwoty bankomat nie łączy się z systemem autoryzacyjnym, ale sam „podejmuje decyzje” o wypłacie gotówki klientowi.

Wśród używanych bankomatów można wyróżnić kilka ich rodzajów:

Bankomaty są wyposażone w kasety nominałowe (w liczbie od 2 do 6), zawierające banknoty przeznaczone do wypłaty lub pochodzące z wpłat, oraz kasety zrzutowe (od 1 do 4) przeznaczone na banknoty uszkodzone, nieodebrane przez klienta lub odrzucone przez moduł gotówkowy.

Do największych producentów bankomatów zalicza się: NCR, Wincor Nixdorf, Diebold. Według szacunków ATM Industry Association w 2008 r. na świecie działało ponad 1,7 mln urządzeń tego typu, a według RBR w 2015 r. będzie ich już 3 miliony.

W Polsce usługi bankomatowe zwykle są zlecane specjalizowanym przedsiębiorstwom na zasadzie outsourcingu (takim jak ITCARD), tylko większe banki posiadają własne sieci bankomatów. Często także wewnętrzne umowy międzybankowe pozwalają na bezpłatne korzystanie z bankomatów należących do innego banku. Koszt bankomatu to średnio 11–12 tysięcy euro.

Historia

Bankomat w chorwackim mieście Trogir

Pierwszy bankomat został zaprojektowany w 1939 roku przez amerykańskiego wynalazcę, Ormianina z pochodzenia, Luthera G. Simjiana (1905–1997) i zbudowany jako „Bankograph” w 1960 dla City Bank of New York (obecnie Citibank). (Datę powstania wynalazku Simijana (zwanego bankographem) kwestionują jednak badania dokumentów patentowych wskazując na prawdopodobne zaistnienie pomyłki i podając rok 1959, co także uprawdopadabnia data jego prezentacji) Po pół roku został zdemontowany, mniej z powodu trudności technicznych, bardziej z powodu braku akceptacji przez ogół klientów, gdyż najczęściej używali go do składania depozytów gracze wygrywający w kasynach i prostytutki, obawiający się identyfikacji.

Niezależnie wynalazcą bankomatu był również John Shepherd-Barron (1925–2010), a pierwsze urządzenie tego typu na świecie pojawiło się w oddziale Barclays Bank w Londynie 27 czerwca 1967 roku. Jak po latach stwierdził w wywiadzie konstruktor, pomysł urządzenia podsunęła mu maszyna wydająca gumę do żucia. Barronowi udało się namówić szefa Barclays Bank, by poświęcił mu tylko 90 sekund swojego czasu, a to wystarczyło, by przekonać bankiera do pomysłu stworzenia bankomatu: „Jeśli potrafi pan zrobić urządzenie, o jakim pan mówi, kupię je natychmiast” – miał on powiedzieć po krótkiej rozmowie.

Pierwsze bankomaty przyjmowały papierowe karty, kupowane uprzednio w banku, również do wypłacenia pieniędzy był potrzebny czek. Po przeprowadzeniu transakcji urządzenie zatrzymywało taką kartę. Ponieważ Shepherd-Barron nie opatentował swojego wynalazku (wiązałoby się to bowiem z ujawnieniem systemu kodów), podobne urządzenia zaczęły pojawiać się w innych bankach i krajach. Pod koniec lat 60. XX w. na świecie było 781 bankomatów, z czego 595 w Wielkiej Brytanii.

W 1968 roku Don Wetzel stojąc w kolejce bankowej wpadł na pomysł stworzenia automatycznego kasjera. Prototyp powstał w następnym roku, a opatentowany został w roku 1973. Był to pierwszy bankomat wykorzystujący karty z paskiem magnetycznym. W roku 1974 powstało pierwsze urządzenia pracujące w trybie on-line. Dzięki połączeniu z systemem bankowym klient mógł wypłacać kwoty nie wyższe niż miał na rachunku bankowym.

W Polsce pierwszy bankomat pojawił się w roku 1987 w III Oddziale w Warszawie Banku Polska Kasa Opieki SA przy ulicy Tadeusza Czackiego. Pod koniec 2011 roku w Polsce było ponad 17 tysięcy bankomatów.

Budowa

Podstawowe elementy składowe bankomatu to:

Opcjonalnie w skład bankomatu mogą wchodzić:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Słownik ekonomiczny, Narodowy Bank Polski.
  2. ↑ Bankomat bezgotówkowy. Po co to komu? – PRNews.pl (Dostęp: 2013-11-14).
  3. ↑ Bankomaty pokonały kryzys i ich liczba na świecie będzie rosła. Automatyka bankowa. .
  4. ↑ Palec zamiast PIN-u. tvn24.pl. ..
  5. ↑ a b c d e f Historia bankomatu. forbes.pl. .
  6. ↑ a b c d Mateusz Czerniawski: Historia „automatycznego kasjera”. pocztowy.pl, 2012-01-31. . .
  7. ↑ BernardoB. Batiz-Lazo BernardoB., Robert J.K.R.J.K. Reid Robert J.K.R.J.K., Evidence from the patent record on the development of cash dispensing technology, IEEE, wrzesień 2008, s. 110–114, DOI: 10.1109/HISTELCON.2008.4668724, ISBN 978-1-4244-2530-3  .
  8. ↑ Sylwetka L.G. Simjana.
  9. ↑ Lavelle Anthony, The first cash-dispensing machine opens for business, June 27 1967, FT Weekend Magazine, 26–27 lipca 2008 (ang.).
  10. ↑ Od Bagsika i Grobelnego do bankowości internetowej. money.pl, 2010-01-18. .
Kontrola autorytatywna (self-service machine):