Austeria sławkowska
W dzisiejszym świecie Austeria sławkowska zyskał bezprecedensowe znaczenie, stając się tematem zainteresowania szerokiego grona ludzi i dyscyplin. Niezależnie od tego, czy jest to Austeria sławkowska jako wybitna postać w historii, kluczowe pojęcie w danej dziedzinie nauki, czy też znaczące wydarzenie współczesności, jego wpływ jest niezaprzeczalny. W tym artykule zagłębimy się w uniwersum Austeria sławkowska, badając jego pochodzenie, ewolucję i wpływ na różne aspekty społeczeństwa. Od swojego wyglądu po współczesne znaczenie, Austeria sławkowska był przedmiotem analiz i debat, generując ogromne bogactwo wiedzy, która zasługuje na szczegółowe zbadanie.
 nr rej. – A-214 z 14.01.1971 (woj. krakowskie)[1] – A/768/2021 z 01.03.2021 (woj. śląskie)[2] | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Sławków, Rynek 2 |
| Ukończenie budowy |
1701 albo 1781 |
Położenie na mapie Sławkowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu będzińskiego  | |
 50°17′53,549″N 19°23′21,937″E/50,298208 19,389427
| |
Austeria sławkowska – zabytkowa XVIII-wieczna karczma w Sławkowie. Austeria znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Architektura
Sławkowska austeria stanowi założony na planie litery T budynek o powierzchni 380 m², ustawiony szerokofrontowo do Rynku, bokiem przylegający do ul. Mały Rynek. Budynek jest drewniany, konstrukcji zrębowej, parterowy, wzniesiony na niskim podmurowaniu. Ściany w przeszłości były bielone. Elewacja frontowa (od strony Rynku) pięcioosiowa. Po dwie osie z każdej strony zajmowały pomieszczenia karczemne. Lewa część jest nieznacznie szersza od prawej[3], do niej też (od tyłu) dostawiono w przeszłości dodatkowe pomieszczenie murowane.
Obie części karczmy rozdzielone są szeroką bramą i sienią przejazdową, prowadzącą do tylnej części budynku, w której znajdował się stan (wozownia i stajnia). Posadzkę sieni oraz połączonego z nią stanu wyprofilowano tak, by posiadała spady od środka w kierunku frontu i tyłu budynku, co zapobiegało zalewaniu izb i umożliwiało odprowadzanie ścieków ze stajni. W tylnej ścianie stanu znajduje się druga brama, umożliwiająca w przeszłości bezkolizyjny wyjazd wozów. Pomieszczenia obu części karczemnych dostępne są od sieni przejazdowej. W obu częściach, przy ścianach sieni, istniały w przeszłości paleniska (piece), z których dym odprowadzały dwa symetrycznie usytuowane kominy[3].
Frontowa część budynku (wraz z pomieszczeniem murowanym) przykryta jest polskim dachem łamanym pokrytym gontem i wspartym od strony frontowej na sześciu okrągłych, kamiennych kolumnach, tworzących głębokie podcienie. Stan przykryty jest dachem dwuspadowym z wydatnym przyczółkiem od strony tylnej (w typie dachu półszczytowego).
Historia
Dziś trudno ustalić, od kiedy na tym miejscu znajdowała się karczma. Badania archeologiczne wykazały, że fragmenty fundamentów budynku pochodzą z okresu lokacji miasta, z XIII w. Trudno jednak powiedzieć czy już wtedy służył on jako budynek karczemny. Wiadomo natomiast, że w czasie swego pobytu w Sławkowie 27–29 sierpnia 1697 r., ucztował w austerii król August II Mocny. Miał on też tutaj na oczach zgromadzonych gości złamać gołymi rękami srebrny kubek[4]. Budynek otrzymał swój obecny wygląd w XVIII w. Na belce stropowej karczmy widnieje data odczytywana przez jednych jako rok 1701, przez innych jako 1781, choć pierwsza z nich wydaje się bardziej prawdopodobna. Odnosi się ona zapewne nie do powstania karczmy, lecz do jej remontu. Od tamtego czasu austeria sławkowska przetrwała z niewielkimi zmianami do dzisiaj.
Karczma była własnością miasta. W XIX w. jej dzierżawa stanowiła główny składnik miejskich dochodów. Jednakże z powodu złego stanu technicznego władze miejskie podjęły w 1862 r. decyzję o jej rozbiórce oraz o sprzedaży albo wydzierżawieniu placu. Austeria sławkowska uratowana została dzięki podpisaniu przez magistrat umowy przedwstępnej z jej dotychczasowym dzierżawcą Rubinem Glajtmanem z Olkusza, który zobowiązał się do wyremontowania budowli pod warunkiem zawarcia z nim 20-letniej umowy na dzierżawę. Rozpisanego na austerię przetargu Glajtman co prawda nie wygrał, lecz na podobnych warunkach ostateczną umowę dzierżawy podpisało dwóch występujących wspólnie mieszkańców Olkusza: Izrael Blumenfelt i Salomon Frydman. Tym samym upadła ostatecznie koncepcja rozbiórki austerii i wydzierżawienia placu po niej Janowi Lesserowi – właścicielowi innego szynku przy Rynku, który zgłosił chęć wybudowania na jej miejscu murowanego zajazdu z pokojami gościnnymi.
Austeria dzierżawiona była przez miasto do 1939 r. W czasie okupacji urządzono w niej „Dom Niemiecki” (Deutsches Haus). W latach 1969–1987 mieściło się tu muzeum miejskie. Od 1992 r. użytkowana częściowo, a od 2003 w całości jako restauracja.
Zobacz też
- Historia austerii sławkowskiej
- „Karczma przy drodze – Austeria” – materiał filmowy
- Strona internetowa restauracji „Austeria” (wersja archiwalna)
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie , Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025.
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 3 marca 2021 r. (pol.) wkz.katowice.pl .
- ↑ a b Według rys. (przekrój i plan) „Gasthof in Slawkow, Kreis Ilkenau”, Günther Grundmann: Deutsche Kunst im befreiten Schlesien, zweite, erweiterte Auflage, Wilh. Gottl. Korn, Verlag Breslau, 1944, s. 26.
- ↑ Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim, wyd. nakładem Komitetu Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim w Sosnowcu, 1939 r., s. 111.
Bibliografia
- Z. Matuszczyk: W czasach niewoli narodowej, w: F. Kiryk (red.), Dzieje Sławkowa, Kraków 2001, ISBN 83-87345-47-4, s. 240–241.
- Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim, wyd. nakładem Komitetu Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim w Sosnowcu, 1939 r., s. 111.
| Obiekty sakralne | |
|---|---|
| Obiekty zniszczone i nieistniejące |
