Atracidae
W ramach Atracidae należy dziś zastanowić się nad znaczeniem tego aspektu. Niezależnie od tego, czy na poziomie osobistym, społecznym czy zawodowym, Atracidae odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu. Od jego początków po znaczenie w dzisiejszym społeczeństwie, istotne jest zrozumienie ewolucji Atracidae na przestrzeni czasu i jego wpływu na współczesny świat. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Atracidae, analizując jego wpływ w różnych kontekstach i oferując kompleksowy pogląd na jego dzisiejsze znaczenie.
| Atracidae | |||
| Hogg, 1901 | |||
 Hadronyche modesta | |||
 Atrax sutherlandi | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
Atracidae | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Atracidae – rodzina pająków z infrarzędu ptaszników. Obejmuje 38 opisanych gatunków. Wszystkie są endemitami Australii.
Morfologia
Pająki osiągające 13,5 mm długości prosomy i 40 mm długości ciała[1][2].
Karapaks jest gładki, prawie lśniący, barwy ciemnobrązowej do czarnej, rzadziej rudobrązowej, zaopatrzony w szczecinki na krawędziach, liniach promienistych i linii środkowej. Ma wyniesioną część głowową, co najwyżej niski wzgórek oczny i obrzeżone bruzdą krawędzie części tułowiowej. Jamka karapaksu występuje w postaci poprzecznej bruzdy o kształcie prostym lub mocno ku tyłowi wygiętym. Szczękoczułki mają taki jak karapaks zakres ubarwienia. Ich człon nasadowy jest przysadzisty, zwłaszcza u samic, na wierzchu zaopatrzony w rozszerzające się ku szczytowi pasmo silnych, ciemnych włosków i szczecinek. Bruzda szczękoczułka oprócz zębów na krawędziach bocznych ma także jeden lub więcej pośrodkowych szeregów ząbków mniejszych[2]; jedynie u H. nadgee brak zębów na tylnej krawędzi bruzdy[3]. Pazur jadowy na powierzchniach przednio-bocznych wyposażony jest we wzdłużne kile. Pomiędzy szczękoczułkami brak guzka. Dłuższe niż szersze szczęki mają silnie rozwinięty płat stożkowaty w części przednio-środkowej oraz liczne, zagęszczone nasadowo i zanikające ku płatowi kuspule na powierzchni pośrodkowo-brzusznej. U większości gatunków na szczękach występują serrule. Tak szeroka jak długa do znacznie szerszej niż dłuższej, prostokątnawa w zarysie warga dolna zwykle oddzielona jest szerokim rowkiem poprzecznym od jajowatego w zarysie sternum, na którym to występują trzy pary sigilla, z których para ostatnia jest duża i jajowata. Rzeźba oskórka sternum jest łuskowata[2].
Stopień owłosienia odnóży jest słaby do przeciętnego, zwykle z pozostawionymi wzdłużnymi pasmami nagiego oskórka na powierzchniach grzbietowych i bocznych. Kolorystyka nóg jest rudobrązowa do czarnej. Nitkowate trichobotria i nieco kołnierzowate botria tworzą podwójny szereg na goleniach, prosty pojedynczy szereg na grzbiecie nadstopi i zygzakowaty szereg na stopach. U samca pierwsza para odnóży ma często liczne kolce na tylno-brzusznych powierzchniach goleni i spodnich powierzchniach nadstopi, a druga para może mieć goleń i nastopie niezmodyfikowane lub z modyfikacjami, np. wykrzywieniami czy hakami (apofizami). Spód stóp uzbrojony jest w kolce, najczęściej zebrane w dwa szeregi boczne, rzadko z pełnym szeregiem pośrodkowym. Na stopach samic brak skopuli, natomiast u samców są one złożone z krótkich, grubych, wyostrzonych włosków i niekiedy zachodzą na szczyt nadstopia. To ostatnie nie ma grzebyków do wyczesywania. Stopę wieńczą trzy pazurki, z których górne mają szereg od 7 do 15 mocnych zębów, a dolny kilka ząbków. Kępki przypazurkowe utworzone są przez liczne, długie, strzępiaste włoski[2].
Opistosoma (odwłok) jest brązowa do czarnej, często z kasztanowym odcieniem, cienko porośnięta ciemnymi włoskami i szczecinkami. Za niepigmentowanymi sigilla przednio-grzbietowymi znajduje się od trzech do pięciu par w różnym stopniu zaznaczonych, wąskich szewronów tworzonych przez niepigmentowane kropki. Występują tylko dwie pary kądziołków przędnych z których tylno-środkowe rozstawione są na szerokość nasadowego członu, a tylno-boczne są dość krótkie[2].
Nogogłaszczki mają zwykle rzepkę i goleń w pewnym stopniu nabrzmiałe, tę pierwszą co najmniej tak szeroką jak udo. Krótkie, pozbawione kolców cymbium ma przód podzielony na dwa jednakowe płaty. Bulbus ma jajowato-gruszkowaty rejon tegularny z subtegulum oddzielonym od tegulum głębokim, podłużnym rowkiem, niekiedy szeroko otwartym, oraz embolus o szerszym niż u Macrothelidae, spłaszczonym trzonie i mniej lub bardziej skręconej części odsiebnej z flankowatą dolną krawędzią bruzdy ejakulacyjnej[2].
Genitalia samicy zawierają jedną parę jednopłatowych, niezmodyfikowanych, często nieco przedwierzchołkowo przewężonych spermatek[2].
Ekologia i występowanie
Pająki te najczęściej zasiedlają wilgotne lasy, ale niektóre występują np. w suchych, otwartych zadrzewieniach, górskich ziołoroślach, a nawet w środowiskach synantropijnych, jak parki czy ogrody[2][1]. Większość żyje w norkach utworzonych w szczelinach gleby, ścióle, pod kamieniami, leżącymi kłodami i wewnątrz nich; niektóre gatunki saproksyliczne wyspecjalizowały się w zasiedlaniu próchnowisk drzew jeszcze stojących. U wylotu norki znajduje się lejkowata sieć łowna, zwykle z rozchodzącymi się promieniście nićmi sygnałowymi[2].
Przedstawiciele rodziny są endemitami wschodniej części Australii[2]. Znani są z Queenslandu, Nowej Południowej Walii, Australijskiego Terytorium Stołecznego, Australii Południowej, Wiktorii i Tasmanii[2][4]. Na zachód docierają do Półwyspu Eyre’a, na północ zaś do okolic Mossman. Dwa opisane z poza Australii gatunki uznawane są za wątpliwe (nomina dubia), a dane dotyczące miejsc ich odłowu za niewiarygodne[2].
Taksonomia i ewolucja
Do rodziny tej zalicza się 38 opisanych gatunków sklasyfikowanych w trzech rodzajach:
- Atrax O. Pickard-Cambridge, 1877
- Hadronyche L. Koch, 1873
- Illawarra Gray, 2010
Omawiany takson wprowadzony został w 1901 roku przez Henry’ego R. Hogga na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London” jako grupa Atraceae w obrębie podrodziny Diplurinae, zaliczając do niej dwa rodzaje, Atrax i Hadronyche[5]. Później Diplurinae wyniesiono do rangi rodziny Dipluridae, a omawianą grupę do rangi podrodziny Atracinae[6]. W 1980 roku Robert J. Raven przeniósł te rodzaje do Hexathelidae, rozważając nawet synonimizację Atrax z Hadronyche[7]. W 2010 roku Michael Roland Gray dokonał rewizji całych Atracinae, wprowadzając trzeci rodzaj – Illawarra[2].
Wyniki filogenetycznych analiz molekularnych Marshala Hedina i innych z 2018 roku wykazały, że Atracinae stanowią grupę siostrzaną dla Actinopodidae, a z pozostałymi Hexathelidae spokrewnione są nawet dalej niż z Macrothelidae i Porrhothelidae[8]. W związku z tym wyniesiono omawianą grupę do rangi osobnej rodziny[8][4]. Linie ewolucyjne Atracidae i Actinopodidae rozeszły się według tych wyników ponad 200 mln lat temu[8]. Z kolei wyniki analizy filogenetycznej autorstwa Stephanie F. Lorii i współpracowników z 2025 roku wskazują, że linie ewolucyjne rodzajów Atrax i Hadronyche rozdzieliły się 72 mln lat temu, w kredzie późnej[1].
Znaczenie medyczne
Atracidae uznawane są często za najniebezpieczniejsze pod względem jadowitości pająki i jedne z najniebezpieczniejszych pod tym względem zwierząt[2]. Odpowiedzialne są za liczne silne zatrucia jadem i co najmniej kilkanaście przypadków śmiertelnych. Najwięcej z nich przypisywanych jest gatunkowi Atrax robustus[2][9], który zaadaptował się do środowisk życia w pobliżu siedzib ludzkich[1]. Żadnego przypadku śmiertelnego nie odnotowano jednak po wprowadzeniu w 1980 roku skutecznej antytoksyny[9].
Przypisy
- ↑ a b c d Stephanie F. Loria, Svea-Celina Frank, Nadine Dupérré, Helen M. Smith, Braxton Jones, Bruno A. Buzatto, Danilo Harms. The world’s most venomous spider is a species complex: systematics of the Sydney funnel-web spider (Atracidae: Atrax robustus). „BMC Ecology and Evolution”. 25, 2025.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Michael R. Gray. A revision of the Australian funnel-web spiders (Hexathelidae: Atracinae). „Records of the Australian Museum”. 62 (3), s. 285–392, 2010. DOI: 10.3853/j.0067-1975.62.2010.1556. (ang.).
- ↑ P. M. Whitington, K.-L. Harris. A new species of Australian funnel-web spider (Mygalomorphae, Atracidae, Hadronyche) redefines the family Atracidae. „Records of the Australian Museum”. 73 (4), s. 115-122, 2021. DOI: 10.3853/j.2201-4349.73.2021.1779.
- ↑ a b Family: Atracidae Hogg, 190. World Spider Catalog . Naturhistorisches Museum Bern. .
- ↑ Henry Roughton Hogg. On Australian and New Zealand spiders of the suborder Mygalomorphae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 71 (1), s. 218-279, 1901. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1901.tb08176.x.
- ↑ Michael Roland Gray. Aspects of the systematics of the Australian funnel web spiders (Araneae: Hexathelidae: Atracinae) based upon morphological and electrophoretic data. „Australian Entomological Society Miscellaneous Publication”. 5, s. 113-125, 1988.
- ↑ Robert J. Raven. The evolution and biogeography of the mygalomorph spider family Hexathelidae (Araneae, Chelicerata). „Journal of Arachnology”. 8 (3), s. 251–266, 1980. JSTOR: 3705005. (ang.).
- ↑ a b c Marshal Hedin, Shahan Derkarabetian, Martín J. Ramírez, Cor Vink, Jason E. Bond. Phylogenomic reclassification of the world’s most venomous spiders (Mygalomorphae, Atracinae), with implications for venom evolution. „Scientific Reports”. 8 (1636), s. 1-7, 2018. DOI: 10.1038/s41598-018-19946-2.
- ↑ a b Sandy Steffany Pineda i inni, The lethal toxin from Australian funnel-web spiders is encoded by an intronless gene, „PLoS One”, 7 (8), 2012, art. nr e43699, DOI: 10.1371/journal.pone.0043699, PMID: 22928020, PMCID: PMC3425536 (ang.).