Astragalus siculus

Astragalus siculus

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	traganek
Gatunek	Astragalus siculus
Nazwa systematyczna
Astragalus siculus Biv. Giorn. Polit. Lett. Palermo 4: s.p. (1810)[3]
Synonimy
Astracantha granatensis subsp. sicula (Biv.) Podlech Astracantha sicula (Biv.) Greuter ex Reer & Podlech Astragalus tragacantha Ucria Tragacantha sicula (Biv.) Steven[3]
Homonimy
Astragalus siculus Gasp. Astragalus siculus Raf. Astragalus siculus Gasp. ex Nyman[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Astragalus siculus Biv. – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Występuje endemicznie na Sycylii^[5], gdzie jest gatunkiem pionierskim, zasiedlającym pokryte popiołem stoki Etny^[6].

Epitet gatunkowy siculus po łacinie oznacza „sycylijski”. W języku włoskim roślinę tę nazywa się Spino Santo, czyli „Święty Cierń”^[7].

Pokrój

Wieloletnie, karłowate, poduszkowe półkrzewy o wysokości 15–30 cm, gęsto rozgałęzione od nasady łodygi^[3].

Pęd

Łodygi sterczące lub wznoszące się, do 27 cm długości i 1-2,5 mm średnicy, pod przylistkami gęsto owłosione, z wiekiem tracące włoski^[3].

Liście

Przylistki żółtawobiałe, błoniaste, szkliste na wierzchołku i brzegach, o długości 8–16 mm, wąsko jajowate, spiczaste, z 3–5 równoległymi żyłkami w części wolnej, przylegające do ogonka na 3–5 mm; nagie, na brzegach orzęsione. Ogonki liściowe długości 0,4–1,1 cm, sztywne, rzadko owłosione, szybko tracące włoski. Liście o długości 0,7–5 cm, stłoczone, skośnie wzniesione, parzysto pierzaste, z (3−)5−8 parami naprzeciwległych listków, zwieńczone cierniem, tej samej długości lub do trzech razy dłuższym od najwyżej położonych listków. Listki fałdowane, początkowo szarozielone, przechodzące w zielone, o wymiarach 3−11 × 0,7−3 mm, wąsko podługowate lub rzadko odwrotnie jajowate do podługowatych, tępe z nasadzonym kończykiem o długości 0,2−0,7 mm; po stronie wierzchniej owłosione w kierunku brzegów, na stronie spodniej owłosione^[3].

Kwiaty

Kwiaty motylkowe zebrane w kwiatostan złożony, kulisty lub rzadziej jajowaty, o długości 1,5–3 cm i szerokości 2–2,5 cm, na który składają się kwiatostany boczne złożone z 3–4 kwiatów. Przysadki żółtawobiałe, czasem fioletowe na czubku, błoniaste, o wymiarach 7–9 × 0,5–1 mm, wąsko podługowato-jajowate, spiczaste, łódkowate, słabo owłosione na czubku i żyłce centralnej; poza tym nagie. Podkwiatki 1 lub 2 u podstawy każdego kielicha, długości 6–8,5 mm i szerokości ok. 0,5 mm, równowąskie; owłosione jak przysadki. Kielich błoniasty, żółtawobiały, z zielonymi do brązowymi, szydłowatymi ząbkami, wartołkowaty, rozszczepiający się z wiekiem, długości 6,5–11 mm, z 12-15 równoległymi żyłkami; na całej długości gęsto owłosiony. Płatki korony żółtawobiałe, zabarwione na brzegach od różowego do fioletowego. Skrzydełka i łódeczka u nasady zrosłe z rynienką pręcikową, na długości ok. 4 mm. Płatek żagielka o wymiarach 8−10,5 × 5−6,5 mm, podługowaty lub odwrotnie jajowato-skrzypcowaty, płytko wycięty, zwężony w dolnej jednej trzeciej, oszczepowaty u nasady. Skrzydełka wąsko podługowate, tępe, o wymiarach 5-7 × 1–2,5 mm. Łódeczka skośno eliptyczna, o szeroko zakrzywionej dolnej krawędzi i wklęsłej górnej krawędzi, tępa, o wymiarach 4,5–6 × 1,5–2,5 mm. Pręciki o długości 11–15 mm, na odcinku górnych 3 mm wolne. Zalążnia jedwabista. Szyjka słupka o długości 9–11 mm, owłosiona w dolnej połowie^[3].

Owoce

Elipsoidalne, ściśnięte grzbietowo-brzusznie strąki o długości 5–6 mm, wysokości 2 mm i szerokości 3,5–4 mm, w górnej części gęsto kosmate, w dolnej nagie^[3].

Rozwój

Chamefit^[8]. Kwitnie od maja do lipca^[6].

Siedlisko

Gatunek pionierski pokrytych popiołem i zastygłą lawą stoków Etny. Dolna granica jego występowania to 1000 m n.p.m., gdzie zasiedla brzegi wysychających latem koryt strumieni. Na wysokości pomiędzy 1700 a 2000 m n.p.m. jego populacje stają się bardziej zwarte i towarzyszą im takie gatunki jak: jałowiec pospolity (var. hemisphaerica), Berberis aetnensis i janowiec etneński. Górna granica występowania gatunku to 2500 m n.p.m. (2700 m n.p.m.^[8]), gdzie jest on dominujący w krajobrazie. Na tej wysokości występuje on jedynie razem z kilkoma innymi gatunkami roślin zielnych, takimi jak: Festuca circummediterranea, Silene sedoides, goździcznik skalnicowy, Clinopodium alpinum, Galium aetnicum, Hypochaeris robertia, Adenostyles alpina, Senecio squalidus subsp. aethnensis i Viola aethnensis, z których wszystkie korzystają z osłony poduszek tworzonych przez A. siculus^[6].

Charakterystyka fitosocjologiczna

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych jest gatunkiem charakterystycznym i dominującym dla zespołu Astragaletum siculi i charakterystycznym dla rzędu Rumici-Astragaletalia siculi w klasie Rumici-Astragaletea siculi^[9].

Gatunek z rodzaju traganek (Astragalus L.) w podplemieniu Astragalinae w ramach plemienia Galegeae w obrębie podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.)^[10].

Roślina wykorzystywana jako roślina lecznicza^[11]. W medycynie ludowej napary ze świeżych korzeni stosowane były jako środki moczopędne oraz rozpuszczające kamienie żółciowe i nerkowe^[12].

W korzeniach Astragalus siculus obecne są cykloartanowe saponiny triterpenowe: astrasieversianin II i astragalozyd I^[12].

Ekstrakty z tej rośliny wykazują wyraźne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe u szczurów i myszy, a także działanie bakteriobójcze przeciwko bakteriom Gram-ujemnym i Gram-dodatnim, odpowiedzialnym za infekcje dróg moczowych^[11].