Ambroży z Mediolanu

Święty
Ambroży

Ambrosius Aurelius

arcybiskup, wyznawca, doktor Kościoła, Obrońca Bożego Prawa
Mozaika przedstawiająca Ambrożego
Data i miejsce urodzenia	ok. 340 Trewir
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia 397 Mediolan
Czczony przez	Kościół katolicki Cerkiew prawosławną
Wspomnienie	7 grudnia[a], 20 grudnia[b]
Atrybuty	dyscyplina o trzech rzemieniach, dziecko w kołysce, gołąb, kości
Patron	pszczelarzy, Mediolanu, Bolonii[1]
Szczególne miejsca kultu	Bazylika św. Ambrożego w Mediolanie
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Ambroży z Mediolanu (łac. Ambrosius Aurelius; cs. святитель Амвросий Медиоланский; ur. ok. 340 w Trewirze, zm. 4 kwietnia 397 w Mediolanie) – arcybiskup Mediolanu, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, wyznawca^[2], ojciec i doktor Kościoła.

Ambroży urodził się około 340 roku w Trewirze, w rzymskiej rodzinie arystokratycznej^[3]. Jego ród miał pochodzenie greckie, lecz od dawna mieszkał na terenie Cesarstwa, a ojciec przyszłego biskupa był pracownikiem administracji w Trewirze, który był wówczas siedzibą cesarza^[3]. Ambroży miał dwoje starszego rodzeństwa: Marcelinę i Satyra^[4]. Po śmierci ojca, krótko po urodzeniu Ambrożego, rodzina przeniosła się do Rzymu, gdzie otrzymał wykształcenie^[4]. Przez całe życie pozostawał w bliskich relacjach ze swoim rodzeństwem, zwłaszcza z Marceliną^[5]. Dopiero po wyborze na biskupa przyjął chrzest^[6]. Formację religijną odebrał w domu, natomiast wykształcenie z dziedzin retoryki, filozofii i prawa otrzymał w państwowych szkołach, które wówczas w większości były pogańskie^[7]. Zainteresował się wówczas Wergiliuszem, Seneką i Platonem^[7]. Pracował jako urzędnik cesarski w prefekturze Syrmii, a następnie został zarządcą Ligurii-Emilii (370-373)^[8][9].

W momencie wyboru nowego biskupa Mediolanu Ambroży przybył do miasta^[10]. Ponieważ panowała w nim napięta atmosfera ze względu na konflikt z arianami, skłoniono się do jego kandydatury, jako kompromisowej^[10]. Sakrament święceń przyjął 24 listopada 373 roku, a sakrę biskupią – 7 grudnia^[8]. Po wyborze został doradcą cesarza^[11]. Był obrońcą Walentyniana, pomimo że jego matka Justyna była arianką^[12]. Podjął też nauki teologiczne, pod kierunkiem Symplicjana^[13]. Jako duchowny skupił się na badaniu Pisma Świętego i nauczał o nim wiernych^[14]. Podejmując decyzje kierował się Biblią i do tego samego zachęcał cesarza Gracjana^[15]. Skupiał się na właściwej formacji mediolańskich duchownych, a także poświęcał dużo czasu ubogim i chorym^[16]. Wziął udział w synodzie w Akwilei, a także prowadził liczną korespondencję z innymi duchownymi^[17]. Był mentorem Augustyna z Hippony i Paulina z Noli, których nakłonił do konwersji na chrześcijaństwo^[18]. Uregulował stosunki Państwo–Kościół i doprowadził do uznania chrześcijaństwa jako religii państwowej^[19]. Wprowadził specjalny ryt, który jest stosowany współcześnie w archidiecezji mediolańskiej^[20]. Po dokonanej wiosną 390 roku przez Teodozjusza Wielkiego masakrze mieszkańców Tessalonik Ambroży odmówił władcy prawa uczestnictwa we mszy; cesarz uzyskał przebaczenie dopiero w dniu Bożego Narodzenia, po uprzednim upokorzeniu się i odbyciu pokuty^[21].

Był zaciekłym wrogiem wierzeń pogańskich^[22]. Doprowadził do wstrzymania dotacji państwowych na cele kultu pogańskiego^[23]. Przyczynił się do wydania przez Teodozjusza Wielkiego zakazu kultu pogańskiego w 392 roku^[24]. Zwalczał judaizm, a grożąc Teodozjuszowi ekskomuniką uzyskał amnestię dla chrześcijan, którzy z podburzenia swojego biskupa spalili w 388 roku synagogę w mieście Kallinikum nad Eufratem^[25].

Ambroży zmarł 4 kwietnia 397 w Mediolanie i tam został pochowany^[8].

Jego relikwie spoczywają w bazylice św. Ambrożego w Mediolanie.

Zostały one sprowadzone także do Polski:

• w lipcu 2014 do kościoła parafialnego pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Żabiej Woli (koło Lublina)
• w kwietniu 2016 do kościoła parafialnego pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Kobiernicach (koło Bielska-Białej)
• w sierpniu 2016 do kościoła parafialnego pw. św Augustyna w Czapurach k. Poznania

Patronat

Święty Ambroży uchodzi za patrona pszczelarzy^[8], co wiąże się z legendą o pszczołach składających miód na jego ustach.

Dzień obchodów

Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest w Kościele katolickim 7 grudnia^[8].

Cerkiew prawosławna wspomina świętego 7/20 grudnia^[c], tj. 20 grudnia według kalendarza gregoriańskiego.

W ikonografii przedstawiany jest w stroju biskupim. Jego atrybuty to dyscyplina o trzech rzemieniach, dziecko w kołysce, gołąb, kości, krzyż, księga, model świątyni, napis: Dobra mowa jest jak plaster miodu, pszczoły, ptasie pióro, ul pszczeli^[26].

Dyscyplina o trzech rzemieniach symbolizuje pokutę jaka święty nałożył na Teodozjusza, który przez trzy miesiące nie mógł uczestniczyć we mszy Świętej. Dziecko w kołysce, ul, pszczoły nawiązują do legendy, zgodnie z którą Ambrożemu, gdy był niemowlęciem, pszczoły złożyły miód w ustach. Dziecko może też nawiązywać do dziecka, które zgodnie z podaniem, podczas sporu nad kandydatami do objęcia biskupstwa krzyknęło w tłumie Ambroży biskupem, a tłum ten okrzyk pochwycił. Symbolika związana z pszczołami, według innych przekazów hagiograficznych, może nawiązywać do zdolności kaznodziejskich Ambrożego, do których nawiązują również słowa Dobra mowa jest jak plaster miodu. Krzyż nawiązuje do głębiej wiary świętego i symbolizuje zmagania z przeciwnościami życiowymi. Gołąb i ptasie pióro są oznakami bożej inspiracji, księga to symbol mądrości. Kości mogą nawiązywać do złożenia w IX wieku zwłok Ambrożego do grobu męczenników Gerwazego i Protazego w katedrze mediolańskiej. Model świątyni nawiązuje starań świętego o budowanie kościołów i kaplic oraz założenia w pobliżu Mediolanu szkoły kształcącej duchownych przypominającej współczesne seminaria^[26].

 Osobny artykuł: Dzieła Ambrożego z Mediolanu.

Święty Ambroży napisał wiele traktatów teologicznych i przyczynił się do reformy liturgii. To z jego rąk św. Augustyn przyjął chrzest.

Wybrane przekłady polskie (do 2004 roku)^[27]:

• Listy. O. Polikarp Nowak OFM (Przekład i przypisy), Ks. Józef Naumowicz (Wstęp i opracowanie), Wydawnictwo "M" BOK 10, Kraków 1997, s. 305.
• Hexaemeron. Władysław Wojciech Szołdrski CSsR (przekład), Andrzej Mateusz Bogucki OP (wstęp), ks. Wincenty Myszor (Opracowanie). ATK PSP 4, Warszawa 1969, s. 247.
• Wybór pism. O pokucie. O ucieczce od świata. O dobrach przynoszonych przez śmierć. Władysław Wojciech Szołdrski (przekład), Cyryl Andrzej Guryn OFMConv, Emil Stanula CSsR (wstęp i oprac.)ATK PSP 7, Warszawa 1971, s. 194.
• Wyjaśnienie symbolu. O tajemnicach. O sakramentach. ks. Ludwik Gładyszewski (Przekład, wstęp i opracowanie), WAM Źródła Myśli Teologicznej 31, Kraków 2004, s. 111.
• Wykład Ewangelii według św. Łukasza. Władysław Wojciech Szołdrski (przekład), Andrzej Mateusz Bogucki OP (oprac. i wstęp), ATK PSP 16, Warszawa 1977, s. 504.
• Obowiązki duchownych. Kazimierz Abgarowicz (tł.), Jan Sajdak, Jan Wikarjak (przejrzeli tł.). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1967.

• kult świętych
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni

• Jerzy Pałucki: Ambroży z Mediolanu. Kraków: WAM, 2004. ISBN 83-7318-240-3. (pol.).
• Henryk Fros, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 6: W-Z. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2007. ISBN 978-83-7318-736-8. (pol.).
• Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006. ISBN 978-83-247-0574-0. (pol.).
• Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Warszawa: Iskry, 2006. ISBN 83-207-1748-5. (pol.).
• Anna Świderkówna: Słownik pisarzy antycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990. ISBN 83-214-0141-4. (pol.).
• Averil Cameron: Późne cesarstwo rzymskie. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005. ISBN 83-7469-163-8. (pol.).
• Michał Horoszewicz: Przez dwa millenia do rzymskiej synagogi. Szkice o ewolucji postawy Kościoła katolickiego wobec Żydów i judaizmu. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego, 2005. ISBN 83-7072-172-9. (pol.).
• Wojciech Stawiszyński: Bibliografia patrystyczna 1901-2004. Kraków: Homini, 2005. ISBN 83-89598-96-5. (pol.).
• Józef Marecki, Lucyna Rotter: Jak czytać wizerunki świętych leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009. ISBN 978-83242-0910-1. (pol.).

• Dzieła Ambrożego z Mediolanu w bibliotece Polona
• św. Ambroży, biskup mediolański na cerkiew.pl (oprac. Jarosław Charkiewicz)