Kultura Maja

Wstęp

Kultura Maja to jedna z najciekawszych i najbardziej tajemniczych kultur prekolumbijskich. Majowie zamieszkiwali tereny dzisiejszej Meksyku, Gwatemali, Belize, Hondurasu i Salwadoru, a ich cywilizacja rozwijała się przez ok. 2 tys. lat. Warto bliżej przyjrzeć się temu tematowi, aby poznać jedno z najpociągających dziejów kulturowych Ameryki Środkowej.

Historia Majów

Majowie zaczęli osiedlać się w Mezoameryce w ok. 2000 roku p.n.e. Z czasem ich cywilizacja zaczęła się rozwijać i dojrzewać. Największego rozkwitu kultura Maja doświadczyła w okresie klasycznym, między 250 a 900 rokiem n.e. W tym czasie powstały wspaniałe miasta, takie jak Tikal, Palenque czy Chichén Itzá, a Majowie osiągnęli też zaawansowany poziom naukowy i artystyczny.

Niestety, około 900 roku n.e. kultura Maja załamała się, a ich miasta zostały opuszczone. Nie jest jeszcze do końca znane, dlaczego tak się stało, ale istnieje wiele teorii. Jedna z nich mówi o wyczerpaniu zasobów naturalnych, druga mówi, że graniczne wojny doprowadziły do upadku, a jeszcze inna mówi o wpływie zmian klimatycznych.

Społeczeństwo Majów

Religia i kosmologia

Społeczeństwo Majów było silnie powiązane z religią i kosmologią. Majowie byli politeistami i wierzyli w istnienie wielu bogów, których zadaniem było dbanie o porządek świata. W ich mitologii ważną rolę odgrywali też ludzie-duchy, zwani cihuateteo, którzy mieli moc wpływania na ludzi poprzez choroby i problemy emocjonalne.

Kosmologia Majów opierała się na przekonaniu, że świat składa się z trzech warstw: dolnej (podziemnej), środkowej (ziemskiej) oraz górnej (niebiańskiej). Podziemny świat uważany był za miejsce zmarłych, a górny świat zamieszkiwali bogowie. Środkowy świat, na którym żyli Majowie, był postrzegany jako most między światami.

Podział społeczeństwa

Społeczeństwo Majów dzieliło się na kilka klas społecznych. Na szczycie hierarchii znajdował się król, który był uważany za pośrednika między bogami a ludźmi. Pod nim znajdowali się dostojnicy, kapłani oraz wojownicy. Społeczeństwo dzieliło się także na klasy rzemieślnicze, takie jak garncarze, tkacze czy jubilerzy. Na samym dole hierarchii znajdowali się chłopi, którzy pracowali na roli lub w miazgarniach do produkcji papieru.

Architektura Majów

Architektura Majów była imponująca i bardzo charakterystyczna. Ich miasta składały się z piramid, rynków, pałaców i świątyń, zbudowanych z kamienia i betonu. Pałace były bogato zdobione, a na ścianach można było zobaczyć inskrypcje zapisane pismem hieroglificznym. W miastach znajdowały się też placówki edukacyjne oraz wodociągi i systemy kanalizacyjne.

Piramidy i świątynie

Piramidy były najważniejszymi budowlami w mieście i pełniły rolę świątyń oraz miejsc kultu. Zazwyczaj miały one trapezoidalny kształt i były budowane na planie kwadratu lub prostokąta. Na szczycie piramidy znajdowała się kaplica, w której składowano ofiary dla bogów.

Świątynie również pełniły funkcję kultową, ale były mniejsze niż piramidy. Zazwyczaj składały się z jednego pomieszczenia i były ozdobione rzeźbionym fryzem. We wnętrzu świątyni znajdował się posąg bóstwa, którego kult był czczony w danym mieście. Religia i obrzędy religijne odgrywały ogromną rolę w życiu Majów.

Sztuka Majów

Malarstwo i rzeźba

Majowie byli znakomitymi artystami i w swoich dziełach zazwyczaj przedstawiali bóstwa, sceny z życia codziennego oraz ważne wydarzenia historyczne. Najbardziej znane zabytki sztuki Majów to figury ceramiczne, które przedstawiały elementy ich kosmologii, oraz rzeźby z kamienia, takie jak reliefy na ścianach pałaców i świątyń.

Majowie słynęli też z malarskiej sztuki zdobniczej, szczególnie malowania fresków na ścianach pałaców. Na freskach można było zobaczyć sceny z życia codziennego, jak np. polowanie, tkanie czy wytwarzanie ceramiki, ale także sceny mitologiczne i religijne. Farby były wykonane z substancji naturalnych, takich jak owady, rośliny i minerały.

Pismo hieroglificzne

Majowie rozwijali swoje własne pismo hieroglificzne, które pozwalało zapisywać w języku majaskim ważne informacje dotyczące historii, religii czy nauki. Pismo to składało się z ok. 800 znaków, których używało się do zapisywania informacji na kamieniach, ceramice oraz papierze wykonanym z miazgi drzewnej.

Podsumowanie

Kultura Maja to jedna z najbardziej intrygujących kultur prekolumbijskich. Właśnie dzięki swoim bogatym tradycjom, wiedzy i sztuce, Majowie zyskali miejsce w historii jako jedna z najważniejszych cywilizacji Mezoameryki. Ich twórczość artystyczna, systemy naukowe i religijne oraz osiągnięcia technologiczne z całą pewnością przyciągają uwagę naukowców, turystów oraz fanów kultury na całym świecie.