Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej

W dzisiejszym świecie Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej jest tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu wielu osób. Niezależnie od tego, czy Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej ma wpływ na społeczeństwo, kulturę, gospodarkę, czy jakikolwiek inny obszar, przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i fanów. W tym artykule zbadamy różne aspekty Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, od jego początków po obecną ewolucję, omawiając jego implikacje i możliwy przyszły rozwój. Nie ma znaczenia, czy jesteś studentem danego przedmiotu, czy po prostu chcesz dowiedzieć się więcej, ten artykuł zapewni Ci pełny i wzbogacający wgląd w Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej. Dołącz do nas w tej podróży pełnej odkryć i wiedzy!

Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWŻ) – polski judaistyczny związek wyznaniowy skupiający gminy wyznaniowe żydowskie, liczący 1594 wiernych w 2022[1]. Jest drugą co do liczebności organizacją żydowską w Polsce.

Historia związku

Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP działa w oparciu o ustawę z dnia 20 lutego 1997 o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej[2]. Zarejestrowany został jednak już w 1993 jako kontynuacja Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego, powstałego na ogólnopolskim zjeździe kongregacji w dniach 9 i 10 sierpnia 1949 roku[3]. 19 listopada 1991 roku na zjeździe Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego przekształcono go w Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich[4].

W okresie II Rzeczypospolitej na terenie byłego zaboru pruskiego żydowski związek wyznaniowy działał na podstawie tytułu II ustawy z 23 lipca 1847 r. „o stosunkach do Żydów” (Zbiór ustaw pruskich Nr 30)[5]. Następnie podstawą do działania było rozporządzenie Prezydenta RP z 14 października 1927 o uporządkowaniu stanu prawnego organizacji gmin wyznaniowych żydowskich na obszarze RP z wyjątkiem województwa śląskiego[6]. W II Rzeczypospolitej w roku 1931 Żydowski Związek Wyznaniowy zrzeszał 3 113 900 osób i był czwartym co do wielkości związkiem wyznaniowym[7]. W 1961 roku Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego uzyskał wpis do Rejestru Stowarzyszeń i Związków Wyznaniowych prowadzonego przez Urząd do Spraw Wyznań na podstawie Statutu z dnia 19 czerwca 1961 roku[4].

Cele i działalność związku

Celami działalności związku są organizowanie żydowskiego życia społecznego i religijnego w Polsce, a także opieka nad gminami żydowskimi, utrzymywanie synagog i domów modlitwy oraz cmentarzy. Związek wydaje corocznie Almanach Żydowski. Największa z gmin związku znajduje się w Warszawie i liczy ponad pięciuset członków. Kolejne we Wrocławiu (ok. 300 członków), Łodzi (ok. 250 członków) i Krakowie (ok. 160 członków). Dla osób nieposiadających żydowskiej matki ZGWŻ prowadzi kursy przygotowujące do konwersji na judaizm.

18 czerwca 2008 ZGWŻ i Telewizja Polska zawarły porozumienie w sprawie emisji programów dotyczących życia społeczności żydowskiej w Polsce w telewizji publicznej. Będą to audycje religijno-moralne, religijno-społeczne, kulturalne i nabożeństwa Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich (głównie obchody święta Purim).

Struktura organizacyjna

Podział administracyjny

Podział administracyjny ZGWŻ w Rzeczypospolitej Polskiej

Związek tworzy dziesięć samodzielnych gmin żydowskich:

oraz:

Podział administracyjny oparty jest na granicach województw z lat 1975–1998.

Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych, m.in.: Europejskiego Kongresu Żydów, Europejskiej Rady Społeczności Żydowskich, czy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce. Działalność związku finansowana jest ze środków własnych, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz prywatnych sponsorów.

Najmłodsza i najmniejsza samodzielna GWŻ w Polsce znajduje się w Poznaniu. W grudniu 2018, decyzją swego walnego zgromadzenia, poznański oddział Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, po 20 latach od reaktywacji, uniezależnił się od warszawskiego zarządu i przyjął swą historyczną nazwę Gmina Wyznaniowa Żydowska w Poznaniu[8].

Władze

Zarząd Związku:

Prezydium Rady:

  • Przewodnicząca: Halina Hila Marcinkowska
  • Wiceprzewodniczący: Mikołaj Rozen
  • Sekretarz: Hanna Stojanik

Rada Związku:

  • Henryk Albert, Jerzy Fridel, Anna Felińska-Junka, Jerzy Fridel, Krzysztof Izdebski, Helena Jakubowicz, Tadeusz Jakubowicz, Halina Hila Macinkowska, Włodzimierz Kac, Alicja Kobus, Klara Kołodziejska, Monika Krawczyk, Andrzej Oczkowski, Lesław Piszewski, Tomasz Rosłoński, Mikołaj Rozen, Michał Samet, Hanna Stojanik, Karolina Szykier–Koszucka, Józef Weininger.

Komisja Rewizyjna:

  • Wiktor Celler, Michał Rucki, Aleksander Opoczyński, Ignacy Einhorn, Emil Ebenstein.

Rada Religijna:

  • Baruch Ciesielski, Paweł Grabiec, Monika Piotrowska, Karolina Szykier-Koszucka, Tomasz Krakowski, Michał Samet, Paweł Lewandowski.

Sąd Polubowny:

  • Klaudia Klimek, Krzysztof Wiewióra, Ruta Śpiewak, Elżbieta Magenheim, Justyna Molasy–Dumais

Poczet przewodniczących Związku

W 1997 po raz pierwszy w zarządzie Związku znalazła się kobieta – historyk Helena Datner.

Rabini

W Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich posługują następujący rabini:

Wcześniej posługiwali m.in.:

Wykaz czynnych synagog

Synagoga Tempel w Krakowie
Synagoga Reicherów w Łodzi
Wnętrze synagogi w Bielsku-Białej
 Osobny artykuł: Czynne synagogi w Polsce.

Dni wolne od pracy dla członków gmin żydowskich

Na podstawie Ustawy z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej (Dz.U. z 2014 r. poz. 1798 – tekst jednolity) art. 11:

  1. Osoby należące do gmin żydowskich mają prawo do zwolnień od pracy lub nauki na czas obejmujący następujące święta religijne, niebędące dniami ustawowo wolnymi od pracy:
    1. Rosz ha-Szana – 2 dni,
    2. Jom Kipur – 1 dzień,
    3. Sukkot – 2 dni,
    4. Szmini Aceret – 1 dzień,
    5. Simchat Tora – 1 dzień,
    6. Pesach – 4 dni,
    7. Szawuot – 2 dni.
  2. Terminy świąt, o których mowa w ust. 1, określane są według kalendarza żydowskiego.
  3. Osobom należącym do gmin żydowskich przysługuje prawo zwolnienia od pracy lub nauki na czas szabatu trwającego od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę oraz w święta, o których mowa w ust. 1, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Przypisy

  1. ↑ Dominik Rozkrut (red.), Mały Rocznik Statystyczny Polski, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2023, s. 117–118, ISSN 1640-3630.
  2. ↑ Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskie (Dz.U. z 2014 r. poz. 1798).
  3. ↑ Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska. Uznanie administracyjne związków religijnych. Przyczynek do historii stosunków wyznaniowych w Polsce 1945–1949. „Przegląd Religioznawczy”. 2/252, s. 76, 2014. Polskie Towarzystwo Religioznawcze. ISSN 1230-4379. 
  4. ↑ a b Matwiejuk 2002 ↓, s. 34.
  5. ↑ Matwiejuk 2002 ↓, s. 44.
  6. ↑ Matwiejuk 2002 ↓, s. 47.
  7. ↑ Tomasz Langner. Nierzymskokatolickie związki wyznaniowe w Polsce. „Ruch Prawniczy”, s. 35, 1966 zeszyt 2. Wydział Prawa i Administracji UAM. ISSN 0035-9629. 
  8. ↑ Marek Zaradniak, Poznań: Gmina Żydowska po 20 latach od reaktywacji uniezależniła się od Warszawy , Głos Wielkopolski, 18 grudnia 2018 (pol.).

Bibliografia

  • Jarosław Matwiejuk: Pozycja prawna gmin wyznaniowych żydowskich w świetle ustawy z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej. Białystok – Warszawa: 2002, s. 31–47, seria: Studia z Prawa Wyznaniowego.
  • August Grabski: Współczesne życie religijne Żydów w Polsce. W: Studia z dziejów i kultury Żydów w Polsce po 1945 roku. Warszawa: Trio, 1997. ISBN 83-85660-74-7.
  • Andrzej Czohara, Tadeusz J. Zieliński: Ustawa o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce. Komentarz, Warszawa: WoltersKluwer, 2012, ISBN 978-83-264-1666-8.

Linki zewnętrzne