Ulica Pańska w Warszawie

W tym artykule omówiony zostanie wpływ Ulica Pańska w Warszawie na różne aspekty dzisiejszego społeczeństwa. Od wpływu na gospodarkę po rolę w kulturze i edukacji, Ulica Pańska w Warszawie okazał się tematem interesującym i istotnym dla szerokiego spektrum ludzi. Na przestrzeni dziejów Ulica Pańska w Warszawie był przedmiotem debat i analiz, a dziś jego obecność nadal ma ogromne znaczenie w różnych obszarach. W tym artykule przyjrzymy się różnym wymiarom Ulica Pańska w Warszawie i zbadamy, jak ukształtował on naszą współczesną rzeczywistość.

Ulica Pańska w Warszawie
Śródmieście Północne, Mirów
Ilustracja
Ulica Pańska przy skrzyżowaniu z ul. Miedzianą, widok w kierunku wschodnim
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Przebieg
ul. Emilii Plater
ul. Mariańska
al.Jana Pawła II
ul. Twarda
ul. Żelazna
ul. Miedziana
ul. Wronia
ul. Towarowa
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Pańska w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Pańska w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Pańska w Warszawie”
Ziemia52°13′55,0″N 20°59′52,0″E/52,231944 20,997778
Multimedia w Wikimedia Commons
Ulica Pańska w czasie powstania warszawskiego
Ulica przy ul. Emilii Plater, widok w kierunku zachodnim
Ulica na odcinku między ulicami Wronią i Miedzianą, widok w kierunku wschodnim

Ulica Pańska – ulica w warszawskich dzielnicach Śródmieście i Wola.

Ulica składa się z dwóch odcinków: od ulicy Emilii Plater do alei Jana Pawła II oraz od al. Jana Pawła II do Towarowej.

Historia

Ulica została wytyczona ok. 1757 na terenie jurydyki Bielino[1]. Biegła od ulicy Wielkiej na zachód i pierwotnie nosiła nazwy Nowa i Wspaniała[2]. Obecną nazwę nadano w 1770[1]. Nawiązywała albo do właściciela jurydyki Franciszka Bielińskiego, „pana na Bielinie, Otwocku, Radzyminie”[2], albo do wspaniałej zabudowy ulicy[1].

W 1864 ulica została w całości wybrukowana[3]. W latach 1870–1890 została całkowicie zabudowana kamienicami czynszowymi oraz domami rzemieślników[2].

W latach 1924–1925 na rogu ulic Pańskiej i Mariańskiej wzniesiono istniejący do dzisiaj trzypiętrowy budynek Kasy Chorych[4].

Zabudowa ulicy ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[5].

W listopadzie 1940 odcinek Pańskiej od Wielkiej do Żelaznej znalazł się w granicach warszawskiego getta[6]. Ulica została z niego wyłączona wraz z całym tzw. małym gettem w sierpniu 1942, w trakcie wielkiej akcji deportacyjnej (wywózek Żydów do obozu zagłady w Treblince)[7]. Odcinek pomiędzy Twardą i Żelazną wyznaczał południową granicę terenu zajmowanego przez szop Walthera Többensa, który pozostał na terenie dawnego małego getta[8].

Od grudnia 1942 do sierpnia 1944 pod nr 104 ukrywał się Calek Perechodnik, który napisał tam swoje wspomnienia[9]. Wydane po raz pierwszy w Polsce w 1993 stały się jednym z najważniejszych zapisów źródłowych z okresu Holokaustu[10].

31 lipca 1944, podczas popołudniowej odprawy Komendy Głównej Armii Krajowej przeprowadzonej w nieistniejącej kamienicy przy ul. Pańskiej 67 Tadeusz Komorowski ps. „Bór” wydał rozkaz o rozpoczęciu w Warszawie 1 sierpnia 1944 o godz. 17.00 akcji „Burza” (godzina „W”)[11]. W 1944 zabudowa ulicy została zniszczona z wyjątkiem kilku kamienic w rejonie ulic Mariańskiej i Miedzianej[3].

W pierwszych latach po wojnie przy ulicy znajdowało się popularne targowisko[12]. W latach 60. podjęto decyzję o jego likwidacji i przeniesieniu handlu pod hale Mirowskie[13]. W związku z budową Pałacu Kultury i Nauki zlikwidowano również wschodni odcinek ulicy do Wielkiej do Mariańskiej[2]. W jego miejscu urządzono park (obecny park Świętokrzyski)[14].

W latach 1961–1969 przy ulicy wzniesiono budynki osiedli mieszkaniowych: Emilia i Pańska[15].

W 1994–1995 zespół kamienic z końca XIX wieku znajdujący się pomiędzy ulicami Żelazną i Miedzianą przebudowano z przeznaczeniem na kompleks biurowo-usługowy spółki Elektrim[16].

Ważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące

Ulica w filmie

  • W kamienicy nr 85 nakręcono pierwsze 12 odcinków serialu telewizyjnego Dom[17].
  • Na znajdującym się przy ulicy osiedlu Pańska kręcono sceny do komedii Nie lubię poniedziałku oraz serialu Czterdziestolatek[18]. W kolejnych odcinkach Czterdziestolatka wskazano trzy różne adresy rodziny Karwowskich: Pańska 62 m. 138 (odcinek siódmy), Pańska 92 m. 161 (odcinek dziesiąty) oraz Pańska 62 m. 137 (odcinek siedemnasty)[19].

Przypisy

  1. ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 549. ISBN 83-01-08836-2.
  2. ↑ a b c d Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 156.
  3. ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 611. ISBN 83-01-08836-2.
  4. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 10. Mackiewicza-Mazowiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004, s. 98. ISBN 83-88372-28-9.
  5. ↑ Mieczysław Cieplewicz. Bombardowanie i ostrzeliwanie Warszawy we wrześniu 1939 r.. „Kronika Warszawy”. 4/48, s. 60, 65, 1981. 
  6. ↑ Mapa Getto warszawskie. Współczesny układ ulic i ostańce zabudowy według stanu na marzec 2001 na tle dawnego planu miasta, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński, współczesna treść tematyczna (przebieg ulic i ostańce) Robert Marcinkowski Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie – przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2001. ISBN 83-87632-83-X.
  7. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 113. ISBN 978-83-63444-27-3.
  8. ↑ Mapa Getto warszawskie. Getto szczątkowe po wielkiej akcji likwidacyjnej, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
  9. ↑ Barbara Engelking, Dariusz Libionka: Żydzi w powstańczej Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2009, s. 79. ISBN 978-83-926831-1-7.
  10. ↑ Zbigniew Gluza: Od wydawcy Calek Perechodnik, Spowiedź. Warszawa: Ośrodek KARTA i Żydowski Instytut Historyczny, 2016, s. 5. ISBN 978-83-64476-55-6.
  11. ↑ Piotr Rozwadowski (red.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 127. ISBN 83-11-09261-3.
  12. ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Rzeczpospolita", 1987, s. 114. ISBN 83-85028-56-0.
  13. ↑ Maria Mórawska: Od Marywilu do Wola Park. Bazary, targowiska i hale targowe w Warszawie od połowy XVII w. do dziś. Warszawa: Muzeum Woli. Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, 2005, s. 74. ISBN 83-88477-32-3.
  14. ↑ Jarosław Zieliński: Realizm socjalistyczny w Warszawie. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2009, s. 414. ISBN 978-83-927791-3-1.
  15. ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Rzeczpospolita", 1987, s. 5, 113. ISBN 83-85028-56-0.
  16. ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 149. ISBN 83-908950-8-0.
  17. ↑ Marek Szymański: Polska na filmowo. Gdzie kręcono znane filmy i seriale. Poznań: MJ Media Szymański i Glapiak, 2010, s. 332. ISBN 978-83-927928-1-9.
  18. ↑ Marek Szymański: Polska na filmowo. Gdzie kręcono znane filmy i seriale. Poznań: MJ Media Szymański i Glapiak, 2010, s. 334–335. ISBN 978-83-927928-1-9.
  19. ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 213. ISBN 978-83-60142-70-7.