Szlak pieszy nr 3591

Szlak im. Bernarda Chrzanowskiego

Dane szlaku
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Początek	Puszczykowo PKP
Przez	Jarosławiec
Koniec	Puszczykówko PKP
Kod	WK
Numer	3591
Kolor znakowania	żółty
Długość	11,8 km
Etapy	1
Typ	szlak pieszy
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach

Szlak pieszy nr 3591, szlak imienia Bernarda Chrzanowskiego – znakowany szlak turystyczny długości 11,8 km^[1] w województwie wielkopolskim, na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego, prowadzony z przystanku kolejowego Puszczykowo przez lasy mieszane nad Jezioro Jarosławieckie i dalej zboczem moreny do stacji kolejowej Puszczykówko.

Jest to jeden z dwóch najstarszych szlaków pieszych w Wielkopolskim Parku Narodowym. Wytyczony przez północną część Puszczykowa koło charakterystycznych dla okresu rozwoju letniska budynków, lasy centralnej części Wielkopolskiego Parku Narodowego z pomnikowymi drzewami, wzdłuż polodowcowej rynny rosnowsko-jarosławieckiej oraz przez południowe Puszczykówko. Przy szlaku znajdują się trzy obszary ochrony ścisłej, chroniące polodowcowe formy geograficzne, oraz Jezioro Jarosławieckie z czynnym kąpieliskiem. Budynki dworcowe na stacjach kolejowych na początku i końcu szlaku są objęte ochroną konserwatorską.

Na fali mody na podmiejskie wycieczki w drugiej połowie XIX wieku leżące przy linii kolejowej Puszczykowo stało się popularnym celem eskapad Poznaniaków^[2][3]. W 1897 roku do Puszczykowa wycieczkę zorganizowało Towarzystwo Karkonoskie^[4]. Od 1901 roku na stacji kolejowej Puszczykowo regularnie zatrzymują się pociągi^[5]. Około 1910 roku niemieckie organizacje turystyczne wytyczyły dwa szlaki spacerowe nad Jezioro Góreckie – z Puszczykowa przez Jezioro Jarosławieckie oraz z Mosiny, oznaczając ich przebieg w terenie wymalowanymi figurami geometrycznymi^[6]. Dostępność turystyczną terenów przyszłego parku narodowego znacznie zwiększyła budowa bocznej linii kolejowej nad Jezioro Budzyńskie^[2].

We wrześniu 1925 roku przyrodnik Adam Wodziczko w artykułach prasowych zwracał uwagę na popularność lasów nad brzegami jezior: Góreckiego, Skrzynka i Kociołek wśród poznańskich wycieczkowiczów i postulował objęcie ich ochroną w postaci rezerwatu^[7]. W 1948 roku sieć pięciu szlaków turystycznych w Wielkopolskim Parku Narodowym zaprojektował i wytyczył osobiście geograf Jerzy Szulczewski^[8]. Wytyczone przez niego szlaki z niewielkimi zmianami stanowią podstawę sieci turystycznych szlaków w Wielkopolskim Parku Narodowym^[6]. Należą one do najstarszych szlaków nizinnych w Polsce. W 1956 roku wyznaczone przez Szulczewskiego szlaki oznakowano według jednolitego systemu znakowania szlaków poziomymi pasami białymi z kolorowym pośrodku^[9].

W marcu 1957 roku Rada Parku uchwaliła zwiększenie dostępności turystycznej powstającego Wielkopolskiego Parku Narodowego poprzez utworzenie pięciu parkingów dla samochodów w Jeziorach, Jarosławcu, nad Jeziorem Lipno, w Puszczykowie i Puszczykówku, założenie miejsc kempingowych w Kątniku, na Osowej Górze oraz nad jeziorami Łódzkim i Jarosławieckim. Zaplanowała też oznaczenie wjazdów bramami z napisem „Wielkopolski Park Narodowy”^[7].

Franciszek Jaśkowiak oceniał w 1957 roku, że obszar Parku odwiedza rocznie ok. 500 000 turystów i wycieczkowiczów oraz że jest to popularne miejsce wypoczynku oraz spędzania urlopów. Równolegle z utworzeniem parku narodowego Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze oznakowało w parku siedem ścieżek turystycznych o łącznej długości 83 km oraz ustawiło drogowskazy i tablice informacyjne na wejściach do parku i skrzyżowaniach szlaków^[7].

Władze Wielkopolskiego Parku Narodowego^[10] i przewodniki^[11][12][13] proponują potraktowanie szlaku jako samodzielnej trasy turystycznej.

Szlak został odnowiony w 2001 roku^[1]. Wstęp na szlak jest bezpłatny^[14].

Szlak im. Bernarda Chrzanowskiego

Szlak rozpoczyna się na stacji kolejowej Puszczykowo^[12][15] (0,0 km) i prowadzi w kierunku północnego Puszczykowa^[15] przez las sosnowy ulicą Poznańską^[12][11], koło powstałych około 1905 roku budynków letniskowych – restauracji „Letniska Silva” i pensjonatu Willi Hertha^[3]. Szlak wyprowadzony jest z Puszczykowa na zachód ulicą Lipową^[11][15]. Na skraju zabudowań szlak przekracza drogę wojewódzką nr 430 Poznań – Mosina i wkracza na pofałdowany^[16] i porośnięty gęstymi lasami sosnowymi z bogatym runem^[11] teren moreny puszczykowskiej, na obszarze ochrony ścisłej Puszczykowskie Góry (0,9 km). Szlak przez rezerwat wytoczony jest w górę^[16][17][18] głębokim leśnym wąwozem^[16], a następnie koło obszaru ochrony ścisłej Las Mieszany na Morenie^[18] w pobliżu pomnikowych dębów przez las mieszany do skrzyżowania z drogą łączącą Wiry z Puszczykowem (1,9 km)^[16]. Przecinając leśne ścieżki, a następnie brzegiem zabudowań Puszczykowa Starego i sadu, krzyżując się z drogą gruntową, szlak prowadzi do odbicia w prawo na zachód w las mieszany z dużym udziałem buka (2,9 km). Szlak po kolejnych 400 metrach, a następnie po 700 metrach kilkakrotnie zmienia kierunek, prowadząc stopniowo w dół przez pofalowany teren porośnięty malowniczym, młodym lasem z udziałem starych sosen. Leśną ścieżką i duktem szlak prowadzony jest^[15][19] do skrzyżowania z Greiserówką^[18] (5,0 km), a następnie do skrzyżowania ze szlakiem nr 3589 Stęszew-Szreniawa w Jarosławcu (6,0 km)^[20]. Na rozwidleniu dróg szlak prowadzi w lewo na południe i wiodąc brzegiem pola dociera ponownie do Greiserówki w pobliżu Głazu Leśników (7,0 km), gdzie krzyżuje się ze szlakiem z Osowej Góry do Puszczykówka^[21]. 200 metrów dalej szlak skręca w lewo na wschód i po przekroczeniu wału ziemnego i lekkim skręcie w prawo wytyczony jest rynną polodowcową, wzdłuż obszaru ochrony ścisłej Pojniki, do leśnego jeziorka (8,2 km). Opuszczając rynnę polodowcową jarem szlak prowadzi w lewo przez bór mieszany na wschód^[15][20] do zejścia stokiem wału morenowego^[18] do szosy Poznań – Mosina (10,1 km). Po jej przekroczeniu szlak prowadzi 400 metrów przez las do ulic Dworcowej w Puszczykówku^[15][20]. Po jej osiągnięciu odbija w prawo i obchodząc od południa Puszczykówko prowadzi ulicami Kopernika, Wodną i Wspólną, ostatecznie dochodząc wzdłuż lasu ulicą Moniuszki do stacji kolejowej Puszczykówko (11,2 km). Przy stacji szlak się kończy^[20].

Zweryfikowany na podstawie mapy tras turystycznych zamieszczonej na stronie internetowej Wielkopolskiego Parku Narodowego^[22] oraz w serwisach turystycznych^[23][24][25]:

Odległość	Punkt	Charakterystyczne miejsca	Przebieg, skrzyżowania szlaków, uwagi
0,0 km		stacja kolejowa Puszczykowo (przystanek kolejowy) granica Wielkopolskiego Parku Narodowego	Szlak im. Arkadego Fiedlera – odchodzi w prawo, Szlak Rowerowy R9
0,1 km		Puszczykowo, ul. Poznańska Pomnik poległych za Ojczyznę
0,4 km		Puszczykowo Letnisko Silva Willa Hertha
0,8 km	430	Puszczykowo, szosa (Poznań-Mosina)
0,9 km		Granica WPN, Obszar ochrony ścisłej Puszczykowskie Góry
1,9 km		droga Puszczykowo - Wiry
2,9 km		granica Wielkopolskiego Parku Narodowego Puszczykowo ul. Dębowa
5,0 km		Greiserówka	Szlak rowerowy im. Jana Pawła II z Kątnika – odchodzi w prawo
6,0 km		Jarosławiec, Jezioro Jarosławieckie	Szlak pieszy Stęszew Szreniawa – odchodzi w prawo, Szlak rowerowy im. Jana Pawła II – odchodzi w prawo
7,0 km		Greiserówka, Głaz Leśników
7,1 km		Obszar ochrony ścisłej Pojniki	Szlak Kosynierów
10,1 km	430	szosa (Poznań-Mosina)
10,4 km		granica WPN, Puszczykowo ul. Kopernika
11,4 km		Puszczykowo ul. Wspólna	Szlak Rowerowy R9 do Mosiny – odchodzi w prawo
11,7 km		Puszczykowo ul. Dworcowa	Szlak Kosynierów, Szlak im. Arkadego Fiedlera – odchodzi w lewo
11,8km		Puszczykówko (stacja kolejowa), kościół św. Józefa	Szlak im. Arkadego Fiedlera – dochodzi znad Warty Szlak Rowerowy R9 – odchodzi w prawo

Przystanek kolejowy w Puszczykowie powstał w 1897 roku, na początku XX wieku stał się przystankiem rozkładowym wykorzystywanym przez przyjeżdżających na wypoczynek Poznaniaków^[5]. Budynek dworca w modnym ówcześnie w niemieckich miejscowościach turystycznych stylu szwajcarskim^[3] oraz podziemne przejście pod torami zbudowano w 1904 roku. W 1910 roku dobudowano restaurację oraz wieżę z ręcznie nakręcanym zegarem i wiatę^[5]. Linię kolejową zelektryfikowano w 1969 roku^[26]. W 1983 roku budynek dworca został uznany za zabytek^[5]. Naprzeciw dworca w 1955 roku zainstalowano pomnik poległych żołnierzy^[26].

Popularność osad wypoczynkowych Puszczykowo i Puszczykówko jako celu podmiejskich wycieczek zwiększyła się wraz z budową przebiegającej przez nie linii kolejowej^[3] łączącej Poznań z Wrocławiem w 1856 roku oraz regulacją brzegu Warty^[15]. Rozpowszechnienie na przełomie XIX i XX wieku informacji, że w Puszczykowie występuje korzystny dla wypoczynku mikroklimat zwiększyło popularność osady i skutkowało rozbudową infrastruktury wypoczynkowej^[4] oraz napływem uczestników podmiejskich wycieczek^[3][26].

Szlak przez północne Puszczykowo prowadzi ulicami, których zabudowa w znacznej części zachowała charakter z okresów rozwoju osady letniskowej. Warte uwagi są powstałe około 1905 roku historyczne budynki letniskowe przy ulicy Poznańskiej – restauracja „Letniska Silva” i pensjonat Willi Hertha. Funkcjonowanie tych lokali przyczyniło się do spopularyzowania wypoczynku w Puszczykowie wśród Poznaniaków oraz osiedlania się w osadzie^[3]. Przy ulicy Lipowej^[11][15], szlak przebiega koło willi rodziny Chłapowskich, wybudowanej w stylu dworkowym^[27].

Szlak po opuszczeniu Puszczykowa prowadzi przez dwa^[18] położone obok siebie obszary ochronne^[28] Puszczykowskie Góry i Las Mieszany na Morenie. Utworzono je celem ochrony zbliżonego do naturalnego zespołu kwaśnej dąbrowy porastającej równinną morenę denną^[17][29][30] oraz malowniczego zbocza wysoczyzny morenowej, rozciętego wąwozami erozyjnymi, porośniętego lasem mieszanym^[29][17] z przyrodniczo cennym runem i podszytem^[31].

W liczącej kilka zabudowań miejscowości Jarosławiec krzyżują się szlaki piesze oraz szlak rowerowy im. Jana Pawła II. W 1962 roku władze Wielkopolskiego Parku Narodowego urządziły w niej miejsce biwakowe oraz kąpielisko na trawiastej plaży nad Jeziorem Jarosławieckim^[28][32]. Przy skrzyżowaniu szlaków znajduje się głaz upamiętniający Franciszka Jaśkowiaka, autora przewodników po Wielkopolskim Parku Narodowym i popularyzatora turystyki^[33].

Pomiędzy Głazem Leśników a zboczem moreny szlak prowadzi krawędzią^[20] rynny rosnowsko-jarosławieckiej. Objęta jest ona ochroną w formie obszaru ochrony ścisłej, celem ochrony krajobrazu stromych zboczy polodowcowej rynny, na dnie której znajdują się okresowo wypełniające się wodą zagłębienia oraz ochrony fauny^[17][34][35].

Dworzec kolejowy Puszczykówko wyposażony w zimową i letnią poczekalnię zbudowano w 1911 roku celem obsługi ruchu podróżnych przyjeżdżających na wypoczynek oraz niedzielne spacery. W latach 2010–2011 budynek został poddany renowacji^[36]. W sąsiedztwie dworca znajduje się lodziarnia Kostusiaków, będąca według miejskiego portalu informacyjnego jedną z atrakcji miasta^[37].

Puszczykówko w 1962 roku włączono wraz z Niwką i Starym Puszczykowem do Puszczykowa, tworząc miasto^[38].

Patronem szlaku jest adwokat, działacz społeczny i polityk Bernard Chrzanowski, w latach 1895–1925 prezes Związku Sokołów w Wielkopolsce^[39], latach 1925–1927 i 1933–1939 przewodniczący Zarządu Oddziału Wielkopolskiego ZHP, od 1913 roku prezes Towarzystwa Krajoznawczego w Poznaniu. Związany z Puszczykowem, gdzie miał letni dom^[40][41].

• Paweł Anders, Krzysztof Kasprzak, Beata Raszka Wielkopolski Park Narodowy Poznań 1999, ISBN 83-85811-71-0, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej
• Łęcki Włodzimierz Znakowane szlaki turystyczne województwa wielkopolskiego - ocena stanu istniejącego - projekt nowego układu Poznań 2011.
• Franciszek Jaśkowiak „Okolice Poznania – przewodnik”, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1972
• Hanna i Jarosław Wyczyńscy, „Wielkopolski Park Narodowy”, Warszawa 2001, ISBN 83-7073-294-1, seria Spotkania z przyrodą, MULTICO Oficyna Wydawnicza
• WIELKOPOLSKI PARK NARODOWY – Muzeum form polodowcowych oraz żywe muzeum przyrody (www.wielkopolskipn.pl)
• Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze Znakowane Szlaki Piesze w województwie wielkopolskim

• Mapa szlaku online