Szczęki gardłowe

Szczęki gardłowe – drugi aparat szczękowy znajdujący się w gardle, odrębny od tego związanego z ustami. Uważa się, że pochodzą ze zmodyfikowanych łuków skrzelowych, podobnie jak aparat szczękowy w jamie ustnej.

Szczęki gardłowe występują u około 30 000 gatunków ryb. U wielu z nich występują na nich zęby. Szczególnym przykładem są murenowate. U murenowatych szczęki gardłowe są bardziej ruchome niż u innych ryb. Może się to wiązać z tym, że mureny nie są zdolne do połykania tak, jak robią to inne ryby, a więc przez zasysanie do jamy ustnej, być może z powodu ich niszy ekologicznej – żyją w jamach. Zamiast tego murena łapie zdobycz, gryząc ją najpierw zwyczajnym aparatem szczękowym. Zaraz po tym wysuwa swe szczęki gardłowe do przodu i gryzie nimi zdobycz, chwytając ją mocniej. Następnie szczęki gardłowe mureny cofają się, wciągając zdobycz do przełyku mureny, dzięki czemu może ona zostać połknięta^[1].

Inny znany przykład występowania szczęk gardłowych to pielęgnicowate. Ich szczęki gardłowe uległy znacznej specjalizacji do radzenia sobie ze zdobyczą i mogły przyczynić się do tego, że pielęgnicowate należą do najbardziej zróżnicowanych rodzin kręgowców^[2]. Jednak późniejsze badania pielęgnicowatych z Jeziora Wiktorii sugerują, że cecha ta ma również wady: zmniejsza zdolność do szybkiego połykania zdobyczy i przez to może utrudniać konkurowanie z innymi drapieżnikami^[3].

Szczęki gardłowe o wielkiej ruchomości odkryli w 2007 u murenowatych naukowcy z University of California, Davis. Jednakże już prawie trzy dekady wcześniej (w 1979) w drugi, ruchomy aparat szczękowy wyposażono ksenomorf z serii o Obcym. Używał on go do atakowania zdobyczy. Znano już wówczas szczęki gardłowe u innych ryb, opisane przez naukowców w latach 60., jednak nie były one tak ruchome^[4].