Pszenica twarda

W tym artykule zbadamy wpływ, jaki Pszenica twarda wywarł na współczesne społeczeństwo. Pszenica twarda stał się w ostatnich latach tematem rosnącego zainteresowania, gdyż jego wpływ obejmuje różne obszary życia codziennego. Od momentu pojawienia się Pszenica twarda wywołał debatę i kontrowersje, a także spowodował znaczące zmiany w sposobie, w jaki ludzie postrzegają i doświadczają otaczającego ich świata. Na tych stronach będziemy analizować różne aspekty Pszenica twarda, badając jego wpływ na kulturę, politykę, technologię, ekonomię i życie osobiste ludzi. Stosując podejście multidyscyplinarne, artykuł ten stara się rzucić światło na głęboki wpływ, jaki Pszenica twarda wywarł na współczesne społeczeństwo.

Pszenica twarda
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

pszenica

Gatunek

pszenica twarda

Nazwa systematyczna
Triticum durum Desf.
Fl. Atlant. 1: 114 1798[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Ziarniaki pszenicy twardej

Pszenica twarda, p. makaronowa, p. durum (Triticum durum Desf.) – gatunek pszenicy z rodziny wiechlinowatych. Powstała w wyniku mutacji genowej pszenicy płaskurki (Triticum dicoccum). Jest tetraploidem, ma 28 chromosomów[4].

Morfologia

Roślina jednoroczna, trawa o wysokości 1–1,8 m i grubych, ościstych kłosach[5]. Występuje zarówno w postaci jarej, jak i ozimej. Osadka kłosa jest łamliwa, jej pięterka omszone, kłosy i ości często bywają czarne. Kłos ma niemal taką samą szerokość, jak grubość, ziarniaki są wyraźnie wypukłe z garbem. Ma nagie ziarna, bez plew. Ziarniaki tej pszenicy w porównaniu do pszenicy zwyczajnej są bardzo twarde, szkliste, ich wnętrze jest bursztynowo-żółte (u zwyczajnej białe). Wytwarza w bielmie barwnik luteinę co w najprostszy sposób odróżnia ją od pszenicy zwyczajnej[6].

Porównanie z pszenicą zwyczajną

Główne różnice między pszenicą twardą a zwyczajną, zwaną miękką[7]:

  • W odmianach twardych łodyga jest wypełniona luźnym miąższem, w miękkich jest pusta.
  • Ziarno pszenicy twardej jest mniejsze.
  • Pszenica twarda mniej reaguje spadkiem plonu i jakości ziarna przy niedoborach wody.
  • Mąka z pszenicy twardej (durum) zawiera więcej glutenu, ziarna skrobi są twarde i drobne. Przez to pszenica twarda bardziej nadaje się do makaronów, a miękka nadaje się do robienia puszystego ciasta.
  • Pszenica twarda daje mniejszy plon o 0,2–0,5 t/ha, ale jest mniej podatna na choroby i szkodniki i prawie się nie kruszy.

Zastosowanie

Z jej ziarniaków wyrabia się mąkę i kaszę[5]. Ziarniaki pszenicy twardej zawierają więcej glutenu, dzięki czemu mąka z niej lepiej nadaje się do produkcji makaronu, z tego też względu nazywana jest pszenicą makaronową. Podczas gotowania makaron z mąki z pszenicy twardej pozostaje zwarty i ma bursztynowy kolor, podczas gdy makaron z pszenicy zwyczajnej staje się lepki i jest jasnoszary, w związku z czym jest dobarwiany[8].

Uprawa

Jest drugim, po pszenicy zwyczajnej, najczęściej uprawianym gatunkiem pszenicy, stanowi tylko 5% do 8% światowej produkcji pszenicy[9]. Pszenicę twardą uprawia się w rejonach świata o suchym klimacie, gorącym dniu i chłodnej nocy. Tradycyjne rejony jej uprawy to Afryka Północna, Europa Południowa, Turcja, Syria, Dakota Północna w Stanach Zjednoczonych i południowy Saskatchewan w Kanadzie. W 2022 r. największym światowym producentem była Kanada (6,1 mln ton), będąc także największym światowym eksporterem[10]. W Unii Europejskiej jest produkowana w 14 państwach. W 2020 r. łącznie wyprodukowano około 7,5 mln ton. Głównymi producentami w UE są Włochy (3,8 mln ton), wytwarzając ponad połowę produkcji w UE, kolejni to Francja (1,3 mln ton), Hiszpania (830 tys. ton) i Grecja (750 tys. ton). Wśród 4 głównych producentów plony, średnio za lata 2019–2021, w krajach UE: (Włochy – 3,2 t/ha, Hiszpania – 2,9 t/ha, Grecja – 2,3 t/ha, Francja 5,7 t/ha)[11].

W Polsce przed II wojną światową, głównie na kresach wschodnich, uprawiano odmiany jare pszenicy twardej: Puławska Twarda, Hela[12]. W Polsce około 2000 roku prowadzono badania porównawcze genotypów pszenicy twardej w polskich warunkach klimatycznych. Większość badanych genotypów miała średnią wysokość od 70 do 80 cm, charakteryzują się średnią odpornością na wyleganie, słabą zimotrwałością oraz zawartością białka mniejszą niż u odmian uprawianych na południu Europy[13]. W 2019 r. w Polsce zarejestrowano 4 odmiany pszenicy twardej ozimej i jedną odmianę jarą[14].

Udział w kulturze

W Biblii pszenica wymieniona jest ponad 70 razy. Pszenica twarda i zwyczajna opisane są hebrajskim słowem ḥíţţa(h), oraz innymi, ogólnymi, oznaczającymi: zboże, zboże stojące na polu, garść ściętego zboża, pojedyncze źdźbło, zboże wymłócone, ale nie oczyszczone, zboże wymłócone i oczyszczone, zboże prażone, pasza, obrok. W czasach biblijnych w Królestwie Izraela pszenica twarda była uprawiana, ale w mniejszym stopniu[15].

Oczekiwanie na dojrzewanie pszenicy było w Królestwie Izraela połączone z wieloma świętami rolniczymi. Podczas święta Szawuot (Święto Żniw) świątyni ofiarowywano plon pszenicy[15].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
  3. ↑ Triticum durum, The Plant List (ang.).
  4. ↑ Wild emmer wheat, Triticum dicoccoides, occupies a pivotal position in wheat domestication process. .
  5. ↑ a b Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  6. ↑ Pszenica twarda Durum – Triticum durum Desf.- durum wheat. . .
  7. ↑ Durum wheat (Durum): what it is, how it differs from soft varieties, how it is grown and in what areas it is used , farm-en.desigusxpro.com .
  8. ↑ Jarosław Bojarczuk, A może pszenica twarda, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin .
  9. ↑ Global durum wheat use trending upward | World-grain.com | October 11, 2017 18:22 | World Grain , www.world-grain.com (ang.).
  10. ↑ Canadian durum estimates put 2022 production at 6.1 million metric tonnes | Discoverhumboldt.com | October 25, 2022 | World Grain , www.discoverhumboldt.com (ang.).
  11. ↑ Czołowi producenci pszenicy durum , www.rolnikszukaceny.pl .
  12. ↑ Pszenica makaronowa – co warto o niej wiedzieć? , Kalendarzrolnikow.pl .
  13. ↑ Dariusz Zalewski, Jarosław Bojarczuk, Ocena zmienności cech ilościowych ozimej pszenicy twardej, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych”, zeszyt 497, 2004, s. 637–644 .
  14. ↑ Wykaz odmian chronionych w Polsce krajowym wyłącznym prawem hodowcy 2021, Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, ISSN 2353-4451 .
  15. ↑ a b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.