Pierwiosnek (roślina)

Wygląd przypnij ukryj Pierwiosnek
Ilustracja
Morfologia
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

pierwiosnkowate

Rodzaj

pierwiosnek

Nazwa systematyczna
Primula L.
Sp. Pl. 142. 1753
Typ nomenklatoryczny

Primula veris L.

Pierwiosnek maleńki Pierwiosnek bezłodygowy Diagram kwiatowy pierwiosnka

Pierwiosnek, pierwiosnka, prymulka (Primula L.) – rodzaj roślin należący do rodziny pierwiosnkowatych. Według różnych ujęć taksonomicznych należy do niego od ok. 400 do 500 gatunków. Występują one głównie w Europie (33 gatunki) i Azji na obszarach o klimacie umiarkowanym, najliczniej w Chinach i Himalajach (w Chinach za rodzime uznawanych jest ok. 300 gatunków). Niektóre jednak gatunki sięgają swoją południową granicą zasięgu aż po góry Nowej Gwinei. Nieliczne gatunki rosną także w Afryce (w Etiopii) oraz na obu kontynentach amerykańskich (w Ameryce Północnej 20 gatunków). Rośliny te zasiedlają murawy i łąki, skaliste urwiska oraz lasy. Nazwa naukowa pochodzi od słowa primus = pierwszy i zdrobnienia -ulus i powodem jej użycia w odniesieniu do tych roślin jest ich wczesnowiosenne zazwyczaj kwitnienie. Wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne.

Morfologia

Pokrój Byliny, zazwyczaj kłączowe, o bezlistnych łodygach kwiatonośnych osiągających do 1 m wysokości, czasem jednak też bardzo skróconych. Liście Pojedyncze, u większości gatunków najszersze przy końcu i przeważnie tworzące różyczki liściowe. Kwiaty Najczęściej zebrane w baldachy, u kilku tylko gatunków wyrastają pojedynczo lub po kilka. Budowa kwiatów zróżnicowana u różnych gatunków, ale zawsze są to kwiaty rurkowate o 5 płatkach odgiętych na zewnątrz i bardzo często karbowanych. Pięć działek zrośniętych jest w rurkowaty, na końcu ząbkowany kielich. Pręcików jest 5 i mają równą długość, która jednak często jest różna w różnych kwiatach. Zalążnia pojedyncza, jednokomorowa, górna. Szyjka słupka zwykle o dwóch różnych długościach w różnych kwiatach tego samego gatunku. Owoce Kulistawa torebka zawierająca wiele nasion.

Systematyka

Synonimy

Aretia Link, Sredinskya (Stein) Fed.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do podrodziny pierwiosnkowe Primuloideae, rodziny pierwiosnkowatych Primulaceae, która wraz z siostrzaną rodziną hebankowatych należą do rzędu wrzosowców, grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots).

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Primulananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd pierwiosnkowce (Primulales Dumort.), podrząd Primulineae Burnett, rodzina pierwiosnkowate (Primulaceae Vent., podrodzina Primuloideae Kostel, plemię Primuleae Dumort., podplemię Primulinae Pax in Engl. & Prantl, rodzaj pierwiosnek (Primula L.).

Gatunki flory Polski Gatunki uprawiane Lista gatunków

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965   (ang.).
  2. ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001–   (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. .
  4. ↑ a b c d e GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
  5. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 198. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c Primula Linnaeus. Flora of China . eFloras.org. .
  7. ↑ a b Sylvia Kelso: Primula Linnaeus. Flora of North America . eFloras.org. .
  8. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). .
  9. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Primula. The Compleat Botanica. . (ang.).
  10. ↑ a b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 141, ISBN 978-83-62975-45-7 .
  11. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973. Brak numerów stron w książce
  12. ↑ Pierwiosnki. .
  13. ↑ Miłowit Boguszewicz, Piotr Banaszczak: Katalog roślin II: drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich. Warszawa: Agencja Promocji Zieleni. Związek Szkółkarzy Polskich, 2003. ISBN 83-912272-3-5. Brak numerów stron w książce
Kontrola autorytatywna (takson):Encyklopedie internetowe: Identyfikatory zewnętrzne: