Nauki humanistyczne

W dzisiejszym świecie Nauki humanistyczne to temat, który wzbudził duże zainteresowanie i debatę w różnych obszarach. Niezależnie od tego, czy chodzi o środowisko akademickie, polityczne, społeczne czy kulturalne, Nauki humanistyczne przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i obywateli. Jego znaczenie i znaczenie ewoluowały z biegiem czasu, ukazując jego wpływ na współczesne społeczeństwo. Celem tego artykułu jest zagłębienie się w różne wymiary Nauki humanistyczne, zbadanie jego implikacji, wyzwań i możliwych rozwiązań. Od jego powstania po wpływ na teraźniejszość, Nauki humanistyczne reprezentuje kluczowy temat, który zasługuje na dogłębną analizę i dyskusję.

Erazm z Rotterdamu (XV–XVI wiek) – klasyczny przykład humanisty jako wpływowy filolog, pedagog i filozof, wykształcony także w teologii.

Nauki humanistyczne, humanistyka – grupa nauk badających człowieka jako istotę społeczną i jego twórczość. Przynajmniej częściowo należą do nauk empirycznych. Do humanistyki czasem włącza się też filozofię, przykładowo w klasyfikacji OECD. Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych bywała przyznawana za prace filozoficzne.

Przedstawiciel humanistyki to humanista, przy czym to słowo dotyczy też przedstawicieli humanizmu, np. tego renesansowego.

Humanistyka a inne grupy nauk

Nauki ścisłe i przyrodnicze

Mikołaj Kopernik (XV–XVI wiek) – przykład humanisty i ścisłowca; zajmował się m.in. filologią klasyczną jako tłumacz z greki na łacinę i bywa nazywany filozofem, a jednocześnie był wybitnym astronomem
Bertrand Russell (XIX–XX wiek) – inny przykład humanisty i ścisłowca; był filozofem, eseistą i noblistą literackim, a jednocześnie matematykiem

Granice między humanistyką a naukami ścisłymi i przyrodniczymi bywają płynne i umowne. Przykładów dostarczają antropologia – dzielona na fizyczną i kulturową – oraz językoznawstwo:

Jednym z przedmiotów humanistyki jest sztuka, która czasem wiąże się z pojęciami matematycznymi i fizycznymi – tak się dzieje w teorii muzyki, akustyce muzycznej i sztukach wizualnych, które czasem korzystają z geometrii i teorii barw. Sztuka korzysta też z techniki, przykładowo architektura z budownictwa, malarstwo z technologii chemicznej, a fotografia z optyki; do tego literatura artystyczna opisuje różne technologie, zwłaszcza w fantastyce naukowej, która prognozuje rozwój techniki i jej wpływ na człowieka. Przez to analiza dzieła sztuki może wymagać wiedzy z dziedzin ścisłych.

Innym punktem styczności jest dziejoznawstwo – ściśle rozumiana historia jest nauką humanistyczną jako badanie piśmiennictwa, jednak przeszłość jest poznawana także przez archeologię i kryminalistykę korzystające z różnych technologii i dorobku nauk ścisłych. Historia gospodarcza również korzysta z metod ilościowych jak kliometria. Archeologia bywa włączana do humanistyki, np. w klasyfikacji OECD; łączy się z przyrodoznawstwem nie tylko przez swoje metody, ale i przedmiot – badania prehistorii człowieka, np. antropogenezy, przechodzą płynnie w paleontologię.

Do humanistyki włącza się też filozofię; ona również ma zarówno obszary humanistyczne, np. antropologia filozoficzna, jak i bliskie naukom ścisłym, np. filozofia matematyki, fizyki czy przyrody.

Z tych i innych powodów zdarzali się humaniści będący jednocześnie ścisłowcami lub przyrodnikami jak:

Mimo to ścisłowiec bywa nazywany antonimem humanisty.

Nauki społeczne

Badania humanistyczne łączą się ze społecznymi wielorako; przykładowo historia bywa zaliczana do obydwu kategorii, przy czym ma obszary bliższe humanistyce jak historia sztuki, ale też te bliższe naukom społecznym jak historia społeczna czy wspomniana gospodarcza. Pewne obszary humanistyki są łączone z obszarami społecznymi przez nauki interdyscyplinarne; przykłady to kulturoznawstwo i jego działy jak religioznawstwo i orientalistyka.

W anglosaskim kręgu kulturowym nauki humanistyczne dzielą się na:

Dyscypliny humanistyczne

Dyscypliny nauk humanistycznych w Polsce:

Instytucje humanistyczne w Polsce

Pojęcie humanistyki bywa używane w organizacji uczelni, np. w nazwach całych szkół, ich wydziałów lub kierunków studiów.

Wydziały uczelni

Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

W latach 20. XXI wieku wydziałów humanistycznych istnieje w Polsce co najmniej kilkanaście; w kolejności alfabetycznej są to:

Uczelnie

Humanistyka pojawia się też w nazwach całych uczelni jak:

Inne

Istnieją kierunki studiów poświęcone humanistyce ogółem, bez ograniczania się do jednej z jej dziedzin. Przykłady to Międzydziedzinowe Indywidualne Studia Humanistyczne (MISH), nazywane też inaczej i prowadzone na kilkunastu polskich uczelniach. Absolwentem takiego kierunku na Uniwersytecie Warszawskim jest przykładowo polski pisarz Jacek Dehnel. Powstały też czasopisma badawcze o różnych obszarach humanistyki, np. „Roczniki Humanistyczne”. Polska Akademia Nauk (PAN) zawiera Wydział I – Nauk Humanistycznych i Społecznych, obejmujący różne instytuty.

Przypisy

Linki zewnętrzne