Mleczajowiec chrząstka

W dzisiejszym świecie Mleczajowiec chrząstka stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego spektrum populacji. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, gospodarkę czy kulturę, Mleczajowiec chrząstka stał się dziś centralnym punktem debaty i refleksji. Jej implikacje i konsekwencje obejmują różne obszary, od polityki po technologię, w tym edukację i środowisko. W tym artykule zbadamy różne aspekty Mleczajowiec chrząstka i przeanalizujemy jego wpływ na świat, w którym żyjemy.

Mleczajowiec chrząstka
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

mleczajowiec

Gatunek

mleczajowiec chrząstka

Nazwa systematyczna
Lactifluus vellereus (Fr.) Kuntze
Revis. gen. pl. (Leipzig) 2: 857 (1891)
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg występowania
Multimedia w Wikimedia Commons
Starsze okazy mleczajowca chrząstki z widocznymi kroplami białego mleczka na uszkodzonych blaszkach
Młode okazy mleczajowca chrząstki

Mleczajowiec chrząstka (Lactifluus vellereus (Fr.) Kuntze, mleczaj chrząstka) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus vellereus. Ten sam autor w 1838 r. przeniósł go do rodzaju Lactarius, a Otto Kuntze w 1891 do rodzaju Lactifluus[1]. Niektóre synonimy łacińskie[2]:

  • Agaricus vellereus Fr. 1821
  • Agaricus vellereus var. vellereus Fr. 1821
  • Galorrheus vellereus (Fr.) P. Kumm. 1871
  • Lactarius albivellus Romagn. 1980
  • Lactarius vellereus var. velutinus (Bertill.) Bataille 1908
  • Lactarius velutinus Bertill. 1868
  • Lactarius vellereus (Fr.) Fr. 1838

Nazwę polską mleczaj chrząstka podał Franciszek Błoński w 1889 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: chrząszcz, chrząstka, gniewosz, hrózd[3]. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, uznając przeniesienie do rodzaju Lactifluus, zarekomendowała używanie nazwy „mleczajowiec chrząstka”[4]. Nazwy regionalne: biel, chrząszcz, mleczarz, mleczak, świnka, świniara, gruzd[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 10–25 cm, u młodych okazów niskołukowaty z podwiniętymi brzegami, u starszych staje się zagłębiony na środku i pogłębiony lub lejkowaty. Ma ostre brzegi, jest twardy i grubomięsisty. Jego skórka jest matowa w kolorze białym do jasnoochrowego[6].

Trzon

Walcowaty, pełny, krótki i gruby osiąga ok. 6 cm wysokości i grubość do 2 cm. Początkowo jego skórka jest pilśniowa, później staje się łysa. Kolor tak sam jak kapelusza[6].

Blaszki

Białe, potem ochrowożółte, dość rzadkie i grube. U starszych okazów zbiegają po trzonie[6].

Miąższ

Gruby, twardy, po przekrojeniu kremowożółtawy. Sam miąższ ma łagodny smak, jednak wydziela białe, powoli żółknące na powietrzu mleczko o ostrym smaku[6]. Miąższ zbudowany jest z kulistawych komórek, co powoduje specyficzną (dla wszystkich gołąbkowatych) kruchość i nieregularny przełam[7].

Mleczko

Białe i nie zmieniające barwy. Początkowo wypływa obficie. W smaku jest łagodne, lub nieco tylko gorzkie, w każdym razie nie jest palące[8].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników białawy. Zarodniki niemal kuliste, o rozmiarach 7,5–9,5 × 6,5–8,5 μm. Powierzchnia pokryta delikatnymi brodaweczkami połączonymi siateczką o dużych i niepełnych okach. Podstawki o rozmiarze 48–56 × 7–8 μm Cystydy liczne, o rozmiarze 80–100 × 6–9 μm. Są wrzecionowate, mają zaokrąglony szczyt i występują nie tylko na ostrzu, ale również na bokach blaszek. Na szczycie kapelusza występują grubościenne włoski o średnicy 2,5–5,5 μm[8].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Europie, Ameryce Północnej i Środkowej oraz w Azji[9]. W Polsce jest pospolity[3].

Rośnie na ziemi w lasach liściastych lub mieszanych, najczęściej w obecności dębów lub buków. Zwykle występuje grupami, w niektórych okolicach jest bardzo pospolity[5]. Owocniki pojawiają się od sierpnia do połowy listopada, niekiedy aż do nadejścia śniegu i mrozu[7].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[3]. Grzyb niejadalny. Mleczaj chrząstka często opisywany jest jako niejadalny wskutek ostrego smaku. Nie jest on jednak toksyczny dla człowieka i po odpowiednim przyrządzeniu można go spożywać. Kilkukrotne przegotowanie i odlanie wody pozbawia go ostrego smaku[5]. Jest jednak łykowaty, ma małą wartość smakową i w Polsce zwykle nie jest przez grzybiarzy zbierany[10].

Gatunki podobne

Bardzo podobnym grzybem jest jadalny mleczajowiec biel (Lactifluus piperatus) o cienkich blaszkach i białym, słabo piekącym mleczku, oraz mleczajowiec zieleniejący (Lactifluus glaucescens), którego mleczko jest niebieskozielone. Porównaj również z jadalnym gołąbkiem smacznym (Russula delica), bez mleczka[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum. . (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. . (ang.).
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego .
  5. ↑ a b c Henryk Orłoś: Atlas grzybów leśnych. Warszawa: PWRiL, 1974.
  6. ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  7. ↑ a b Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 402. ISBN 83-7404-513-2.
  8. ↑ a b Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
  9. ↑ Discover Life Maps. .
  10. ↑ Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.