Mizar (gwiazda)

W tym artykule szczegółowo zbadamy Mizar (gwiazda), badając jego wpływ na społeczeństwo i jego dzisiejsze znaczenie. Mizar (gwiazda) to temat, który wzbudził duże zainteresowanie w różnych obszarach, od nauki po kulturę popularną. Przeanalizujemy jego ewolucję w czasie, a także wpływ na różne aspekty codziennego życia. Ponadto zbadamy różne perspektywy i opinie istniejące wokół Mizar (gwiazda), aby zaoferować pełny i zrównoważony pogląd na ten temat. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o Mizar (gwiazda) i jego znaczeniu we współczesnym świecie.

Mizar (Zeta Ursae Majoris)
ζ UMa
Ilustracja
Alkor i Mizar (z prawej) widziane przez teleskop; składniki nie są rozdzielone
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Rektascensja

13h 23m 55,540s[1]

Deklinacja

+54° 55′ 31,27″[1]

Paralaksa (π)

0,03801 ± 0,00171″[1]

Odległość

85,8 ± 4,0 ly
26,3 ± 1,2 pc

Wielkość obserwowana

2,23m[2]

Ruch własny (RA)

119,01 ± 1,49 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

−25,97 ± 1,65 mas/rok[1]

Prędkość radialna

−6,31 ± 0,38 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

gwiazda poczwórna

Typ widmowy

A1,5 Vas[1]

Masa

Aa: 2,5 M☉
Ab: 2,5[3] M☉

Metaliczność

−0,03[2]

Wielkość absolutna

0,34m[2]

Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół

Centrum Galaktyki

Półoś wielka

9251[2] pc

Mimośród

0,2305[2]

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 79 UMa
2MASS: J11034364+6145034
Bonner Durchmusterung: BD+55°1598
Fundamentalny katalog gwiazd: A: FK5 497
Boss General Catalogue: GC 18133
B: GC 18134
Katalog Gliesego: GJ 3784
Katalog Henry’ego Drapera: HD A: HD 116656
B: HD 116657
Katalog Hipparcosa: HIP 65378
Katalog jasnych gwiazd: HR A: HR 5054
B: HR 5055
SAO Star Catalog: SAO A: SAO 28737
B: SAO 28738
Mizar

Mizar (Zeta Ursae Majoris, ζ UMa) – gwiazda w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Wchodzi w skład asteryzmu Wielkiego Wozu. Jest oddalona o około 86 lat świetlnych od Słońca.

Nazwa

Tradycyjna nazwa gwiazdy, Mizar, jest wynikiem zniekształcenia oryginalnej arabskiej nazwy ‏المراق‎ al-maraqq, oznaczającej „bok” lub „pachwinę” Niedźwiedzicy, która jest też źródłem nazwy gwiazdy Merak[4][5]. Scaliger w XVI wieku przypisał gwieździe nazwę w formie Mizar[5], wywodząc ją od arab. ‏المئزر‎ miʼzar, co także oznacza „pachwinę”, albo „pas” Niedźwiedzicy[3][5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Mizar dla określenia tej gwiazdy (ściśle – najjaśniejszego składnika ζ UMa Aa)[6].

Charakterystyka obserwacyjna

Położenie w gwiazdozbiorze

Jest to gwiazda leżąca w załamaniu „dyszla” Wielkiego Wozu. Wyróżnia ją to, że wraz z Alkorem, odległym o 11,8 minuty kątowej, tworzy układ podwójny widoczny gołym okiem. Dla Arabów para ta była „koniem i jeźdźcem”, a rozróżnienie gwiazd stanowiło test dobrego wzroku[3][5].

W 1650 roku włoski astronom Giovanni Battista Riccioli jako pierwszy stwierdził przy użyciu teleskopu, że sama Zeta Ursae Majoris jest gwiazdą podwójną; był to pierwszy układ podwójny odkryty za pomocą teleskopu. Jego jaśniejszy składnik, ζ UMa A, jest też pierwszą znaną gwiazdą spektroskopowo podwójną. Odkrycia tego dokonał amerykański astronom Edward Charles Pickering w roku 1889[5][7].

Charakterystyka fizyczna

Składniki

Cztery składniki Zeta Ursae Majoris to białe gwiazdy ciągu głównego należące do typu widmowego A o temperaturach 7500–9000 K i jasności od 10 do 30 razy większej niż jasność Słońca. Jaśniejszą parę ζ UMa A tworzą gwiazdy o masie około 2,5 razy większej niż masa Słońca, a słabszą ζ UMa B gwiazdy o masie około 1,6 masy Słońca. Ze względu na powolny obrót wokół osi, w ich atmosferach dochodzi do separacji pierwiastków i gwiazdy wykazują osobliwe widmo. Jaśniejsza para jest wzbogacona w krzem i stront, zaś słabsza ma silne linie metali, jest zubożona w glin i wapń, a bogata w krzem i metale ziem rzadkich takie jak cer i samar[3].

Układ

Dwa składniki Mizara (po prawej) rozdzielone na zdjęciu z teleskopu naziemnego

Zeta Ursae Majoris to gwiazda poczwórna[3][8], system tworzą dwie gwiazdy spektroskopowo podwójne[9][10]. To, czy Mizar i Alkor są związane grawitacyjnie, długo stanowiło przedmiot kontrowersji; wykazują one taki sam ruch własny, ale pomiary paralaksy z sondy Hipparcos nie pozwalały wykluczyć możliwości, że są one położone w różnych odległościach od Słońca i wspólny ruch wynika tylko z przynależności do luźnej Gromady Wielkiej Niedźwiedzicy[11]. Według najnowszych pomiarów sondy Gaia gwiazdy te mają jednakową paralaksę, z dokładnością do niepewności[10][12]. Układ poczwórny Mizara i gwiazda podwójna Alkor tworzą razem układ sześciokrotny[3][8]. Tak duża odległość sprawia, że jeden obieg Alkora wokół centralnej czwórki gwiazd trwa co najmniej 750 tysięcy lat[3].

Układ ten ma także wiele optycznych towarzyszek[13]. Jedna z nich, gwiazda o wielkości 7,6m, która oglądana przez teleskop zdaje się leżeć bliżej Mizara niż Alkor, zyskała nazwę Sidus Ludoviciana lub Stella Ludoviciana („Gwiazda Ludwika”); ma ona jednak inny ruch własny i znajduje się w znacznie większej odległości od Słońca[5][11][14].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Mizar (gwiazda) w bazie SIMBAD (ang.)
  2. ↑ a b c d e Anderson E., Francis C.: HIP 65378. Extended Hipparcos Compilation (XHIP) . VizieR, 2012. . (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Jim Kaler: MIZAR (Zeta Ursae Majoris). STARS . . (ang.).
  4. ↑ Ursa Major, the great bear. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
  5. ↑ a b c d e f Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 440–445. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  6. ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. .
  7. ↑ Ian Ridpath: Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 250-253. ISBN 978-83-7073-928-7.
  8. ↑ a b First Known Binary Star is Discovered to be a Triplet, Quadruplet, Quintuplet, Sextuplet System. University of Rochester, 2009-12-10. . . (ang.).
  9. ↑ zet UMa A w bazie SIMBAD (ang.)
  10. ↑ a b zet UMa B w bazie SIMBAD (ang.)
  11. ↑ a b Jim Kaler: ALCOR (80 Ursae Majoris). STARS . . (ang.).
  12. ↑ 80 UMa w bazie SIMBAD (ang.)
  13. ↑ Mason et al.: WDS J13239+5456AB. The Washington Double Star Catalog . VizieR, 2014.
  14. ↑ Stella Ludoviciana w bazie SIMBAD (ang.)