Maria z Montferratu

Maria z Montferratu

królowa jerozolimska
Okres	od 1205 do 1212
Poprzednik	Izabela I
Następca	Izabela II (Jolanta)
Dane biograficzne
Data urodzenia	1192 lub 1193
Data śmierci	1212
Ojciec	Konrad z Montferratu
Matka	Izabela I
Mąż	Jan z Brienne
Dzieci	Izabela II (Jolanta)

Maria z Montferratu, zw. La Marquise, fr. Marie de Montferrat, wł. Maria del Monferrato (ur. 1192 lub 1193, zm. 1212) – królowa Jerozolimy od 1205.

Jedyna córka Konrada z Montferratu i jego trzeciej żony Izabeli Jerozolimskiej. W chwili narodzin została następczynią tronu jerozolimskiego, a po śmierci matki w 1205 została formalnie królową. W 1210 poślubiła Jana z Brienne i została koronowana. Matka Izabeli II (Jolanty), żony cesarza Fryderyka II.

Matce Marii, Izabeli, w 1190 po śmierci siostry Sybilli przypadły prawa do korony jerozolimskiej. W tym czasie była ona żoną Onufrego z Toronu, ale pod naciskiem części baronów małżeństwo unieważniono. 24 listopada 1190 Izabela poślubiła Konrada z Montferratu.

Konrad zginął 28 kwietnia 1192 zamordowany przez asasynów. W tym czasie Izabela była w ciąży. Już osiem dni po śmierci męża, 5 maja, wyszła za mąż za Henryka II z Szampanii. Maria z Montferratu urodziła się jako pogrobowiec. Dokładna data jej narodzin nie jest znana. Możliwe jest, że urodziła się w jeszcze 1192, jak i dopiero w 1193^[1]. Od tytułu ojca zwano ją „La Marquise”.

W 1194 ojczym Marii, Henryk II, zawarł ścisły sojusz z Amalrykiem, nowym królem Cypru. Przypieczętowały go zaręczyny Gwidona, syna Amalryka, z Marią z Montferratu. Jej dwie młodsze przyrodnie siostry – Alicję i Filipę z Szampanii – zaręczono z kolejnymi synami Amalryka: Janem i Hugonem. Zaręczyny następczyni tronu jerozolimskiego z następcą tronu cypryjskiego dawały nadzieję na unię obu państw w następnym pokoleniu. Jednak Gwidon, narzeczony Marii, zmarł w dzieciństwie.

W 1197 zmarł Henryk z Szampanii. W 1198 Izabela wyszła za mąż po raz czwarty, za Amalryka, króla Cypru. Owdowiała 1 kwietnia 1205, sama zaś zmarła niedługo później.

Z trzeciego małżeństwa z Henrykiem II z Szampanii Izabelę przeżyły dwie córki – Alicja i Filipa. Także z czwartego małżeństwa z Amalrykiem II, królem Cypru i Jerozolimy, przeżyły ją jedynie córki – Sybilla i Melisanda. W takiej sytuacji trzynastoletnia Maria jako następczyni matki została królową Jerozolimy. Godność bajlifa (regenta) objął przyrodni brat zmarłej władczyni – Jan z Ibelinu, senior z Bejrutu. Dawniej pytanie, czy wyznaczyła go przed śmiercią Izabela, czy też wybrali go baronowie, uważano za otwarte^[2]. Obecnie badacze stoją na stanowisku, że po śmierci Amalryka baronowie jerozolimscy wybrali Jana z Ibelinu na bajlifa, a królowa Izabela zaakceptowała ten wybór^[3].

Okres regencji Jana z Ibelinu był okresem spokoju w dziejach Królestwa Jerozolimskiego. Źródła podają sprzeczne podstawy jego rządów. Zdaniem jednych był regentem ze względu na małoletniość Marii, zdaniem innych ze względu na fakt, że jego siostrzenica nie była zamężna^[4].

W 1208, gdy Maria miała siedemnaście lat, do Francji udało się poselstwo na czele z Florencjuszem, biskupem Akki, i Aymarem, seniorem Cezarei. Posłowie poprosili króla Francji Filipa II Augusta, aby wyznaczył odpowiedniego kandydata do ręki Marii. Wiosną 1210 król zawiadomił, że wybór padł na Jana z Brienne, rycerza z Szampanii, starszego od Marii. Według starszych opracowań Jan z Brienne był w tym czasie około sześćdziesięcioletnim mężczyzną^[5]. W nowszych wskazuje się, że w chwili ślubu miał około 35 lat^[6], czyli różnica wieku między narzeczonymi wynosiła około 16 lat. Filip August i papież Innocenty III ofiarowali mu w wianie po 40 tysięcy funtów srebra.

13 września 1210 Jan przybył do Akki. Następnego dnia zawarł związek małżeński z Marią. Ślubu udzielił im patriarcha jerozolimski Albert. 3 października w Tyrze odbyła się uroczysta koronacja Marii i Jana.

W 1212 Maria urodziła córkę Izabelę, zwaną przez zachodnie źródła Jolantą. Krótko potem zmarła, przypuszczalnie na skutek komplikacji poporodowych. Formalnie następczynią Marii została jej córka, zaś Jan z Brienne sprawował rządy w jej imieniu jako regent.

Od Marii wywodziła się starsza linia królewska domu jerozolimskiego, która wygasła w 1268 na jej prawnuku Konradynie, księciu Szwabii i królu Jerozolimy, straconym w Neapolu. Po tym zdarzeniu prawa do korony jerozolimskiej przeszły na potomków przyrodniej siostry Marii, Alicji z Szampanii.

Maria z Montferratu była jedną z bohaterek powieści Bez oręża Zofii Kossak.

• władcy Montferratu

• Edbury P. W., The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191-1374, Cambridge 1993, s. 34, 41, 47-48.
• Folda J., Crusader Art in the Holy Land: From the Third Crusade to the Fall of Acre, 1187-1291, Cambridge 2005, s. 74.
• Lambert S., Queen or Consort: Rulership and Politics in the Latin East, 1128-1228, w: Queens and Queenship in Medieval Europe: Proceedings of a Conference Held at King’s College London pod red. A. Duggan, 1997, s. 166-167.
• Maria di Montferrato. Foundation for Medieval Genealogy. . (ang.).
• RégineR. Pernoud RégineR., Kobieta w czasach wypraw krzyżowych, IwonaI. Badowska (tłum.), Gdańsk: „Marabut”, 1995, s. 134, 137-138, 155, ISBN 83-85893-10-5, OCLC 833960805 .
• Richard J., Birrell J., The Crusades c. 1071-c. 1291, Cambridge 1999, s. 240.
• Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, t. 3, Warszawa 1998, ISBN 83-06-02542-3, s. 42, 89, 98, 107, 136, 305.