Liber Census Daniae

W tym artykule zbadamy wpływ Liber Census Daniae na różne obszary społeczeństwa. Od momentu pojawienia się Liber Census Daniae wywołał zainteresowanie i debatę wśród ekspertów i ogółu społeczeństwa. Przez lata Liber Census Daniae odegrał znaczącą rolę w sposobie, w jaki ludzie odnoszą się do siebie nawzajem, w ewolucji technologii, w rozwoju edukacji i w wielu innych obszarach. Poprzez szczegółową analizę dokładnie sprawdzimy, jak Liber Census Daniae wpłynął na świat, w którym żyjemy i jakie perspektywy oferuje nam na przyszłość.

Karty z Liber Census Daniae. Na górze lewej karty „mała lista ziem estońskich”, a na dole tej strony „mała lista ziem pruskich”

Liber Census Daniae (pol. Księga podatkowa ziem podległych Królowi Danii, duń. Kong Valdemars Jordebog) – zbiór dokumentów powstałych za panowania duńskiego króla Waldemara II Zwycięskiego (1202–1241) zawierających spis ziem, miast i ludności podległych jego panowaniu. Dokumenty powstały w celach skarbowych. Oryginalny rękopis znajduje się w Duńskim Archiwum Narodowym (Rigsarkivet) w Kopenhadze[1].

Spis zawiera wiele nazw miejscowych w państwach położonych nad Bałtykiem, które zostały tam wymienione po raz pierwszy.

Lista ziem pruskich

Lista ziem pruskich z Liber Census Daniae z ok. 1210–1231 r.

Liber Census Daniae zawiera tzw. małą listę ziem pruskich, najstarsze wymienienie plemiennych ziem w Prusach, które pochodzi z czasów przed przybyciem tam zakonu krzyżackiego[2].

Co prawda ziemie pruskie były już od X wieku w orbicie zainteresowań duńskich królów i możnych, to ich relacje wspominają przede wszystkim o Sambii i ziemiach na północ od niej. W roku 1210 Waldemar II, któremu podlegało już Pomorze, wziął udział w wyprawie do Prus i czasowo podporządkował je Danii. Dzięki temu lista ziem pruskich zawiera najwcześniejsze szczegółowe informacje o Prusach[3].

Według najszerzej uznanych przypuszczeń Paula Johansena lista powstała w roku 1231 w związku z działalnością w Inflantach legata papieskiego Baldwina z Alna, który zamierzał stworzyć państwo kościelne rozciągające się od Estonii po Prusy[4]. Według Jana Powierskiego lista ziem pruskich została sporządzona już w trakcie wyprawy Waldemara II do Prus w 1210 roku[5]. Natomiast według Stelli Marii Szacherskiej lista jest odzwierciedleniem duńskich planów podporządkowania ziem pruskich[6].

Hec sunt nomina terrarum Pruzie: Pomizania, Lanlania, Ermelandia, Notangia, Barcia, Pagodia, Nadrauia, Galindo, Syllonis in Zudua, Littonia. Hec sunt terre ex una parte fluvii, qui vocatur Lipz. Ex altera parte: Zambia, Scalwo, Lammato, Curlandia, Semigallia.
  • Tłumaczenie:
To są nazwy ziem pruskich: Pomezania, Lanzania[8], Warmia, Natangia, Barcja, Pagodia[9], Nadrowia, Galindia, Syllonis[10] w Sudowii, Litwa. To są ziemie od jednej części rzeki, która nazywa się Lipz . Od drugiej części: Sambia, Skalowia, Lammato[11], ziemia Kurów, ziemia Zemgalów.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Liber census Daniæ Kong Valdemar den andens jordeborg, ed. O. Nielsen, Kopenhaga, 1873
  2. ↑ Gerard Labuda Źródła skandynawskie i anglosaskie do dziejów Słowiańszczyzny, Warszawa 1961, s. 107–109, 113
  3. ↑ Rafał Simiński Ziemie pruskie w świetle źródeł duńskich do przełomu XIII-XIV wieku, Pruthenia, tom IV, Olsztyn 2009, str. 204–205
  4. ↑ P. Johansen, Die Estlandliste des Liber census Daniae, Reval 1933, s. 106
  5. ↑ Jan Poniewierski Mazowsze, t. II, cz. I, s. 42 nn
  6. ↑ Stella Maria Szacherska Valdemar II's expedition to Pruthenia and the mission of bishop Christian, w: Mediaeval Scandinavia vol. 12 (1988) p. 44–75
  7. ↑ Rafał Simiński Ziemie pruskie w świetle źródeł duńskich do przełomu XIII-XIV wieku, Pruthenia, tom IV, Olsztyn 2009, str. 210
  8. ↑ Z pewnością chodzi tu o nazwę Lansania (Stanisław Archemczyk Historia Warmii i Mazur. Pradzieje – 1772, Olsztyn 2010, tom I, s. 41). Zapewne wskutek błędu skryby lub kopisty powstał zapis Lanlania. W łacinie litera s przypomina literę l.
  9. ↑ Najprawdopodobniej chodzi o Pogezanię
  10. ↑ Niektórzy łączą tę nazwę z rzeką Śliną, dopływem Narwi
  11. ↑ Według Henryka Łowmiańskiego okręg Lammato obejmował zachodnią część Korszowii (ziemia Korszów, terra Carsovia) na Żmudzi (Studja nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego, t.2, Wilno 1932, str. 7). O Lammato wspomniał też Piotr z Dusburga, zob. Piotr z Dusburga: Kronika Ziemi Pruskiej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004, s. 186. ISBN 83-231-1744-6.

Bibliografia

  • Liber census Daniæ, Kong Valdemar den andens jordebog, wydanie O. Nielsen. Kopenhaga 1873
  • Gerard Labuda Źródła skandynawskie i anglosaskie do dziejów Słowiańszczyzny, Warszawa 1961
  • Rafał Simiński Ziemie pruskie w świetle źródeł duńskich do przełomu XIII-XIV wieku, Pruthenia, tom IV, Olsztyn 2009

Linki zewnętrzne