Języki uralskie

Wygląd przypnij ukryj Rozmieszczenie geograficzne języków rodziny uralskiej:

     języki fińskie

     języki ugryjskie

     języki samojedzkie

     język jukagirski

Języki uralskie – rodzina językowa, której językami posługuje się około 24 mln ludzi, zamieszkujących północną Eurazję i Nizinę Węgierską. Zalicza się do niej języki ugrofińskie i samojedzkie. Jest łączona z językami ałtajskimi w ligę uralo-ałtajską, dawniej uznawaną za rodzinę. Nowsze badania lingwistyczne wskazują na związek języków uralskich z językiem jukagirskim; dla potrzeb tej koncepcji tworzy się rodzinę uralsko-jukagirską. Na podstawie analizy form zaimków osobowych snuje się hipotezy o pokrewieństwie rodziny uralskiej z rodziną indoeuropejską. Jest powszechnie włączana do hipotezy nostratycznej.

Większość specjalistów jest zdania, że języki uralskie są rodziną językową, wywodzącą się od wspólnego prajęzyka. Pojawiały się jednak opinie postulujące uznanie ich za ligę językową. Językoznawcy wysuwający taki postulat nie uznają pokrewieństwa języków samojedzkich z ugrofińskimi. Język jukagirski włączany jest do języków uralskich jedynie przez niektórych językoznawców.

Klasyfikacja języków uralskich

języki ugrofińskie (ok. 24 mln) języki fińskie (ponad 9,6 mln) języki bałtycko-fińskie (ok. 7,3 mln) fiński (ok. 6 mln) estoński (ok. 1,1 mln) karelski (ok. 200 tys.) võro (ok. 70 tys.) wepski (ok. 5 tys.) ingryjski (ok. 0,2 tys.) wotycki (ok. 0,1 tys.) liwski (ok. 0,1 tys.) języki wołżańskie (ok. 1,5 mln) maryjski (czeremiski) (ok. 550 tys.) mordwiński (ok. 900 tys.) w tym: erzja (ok. 500 tys.) moksza (ok. 400 tys.) języki permskie (ok. 1,2 mln) komi (ok. 500 tys.) komi właściwy (komi-zyriański) (ok. 345 tys.) komi-permiacki (ok. 150 tys.) udmurcki (ok. 700 tys.) saamski (ok. 35 tys.) języki ugryjskie (ponad 14 mln) chantyjski (ok. 20 tys.) mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.) węgierski (ok. 14 mln) języki samojedzkie (samodyjskie) (30 tys.) języki północnosamojedzkie juracki (nieniecki) (25 tys.) nganasański (tawgi-samojedzki) (700) eniecki (jenisej-samojedzki) (200) języki południowosamojedzkie selkupski (ostiak-samojedzki) (2 tys.) kamasyjski (sajan-samojedzki) † (język jukagirski) (0,7 tys.)

Porównanie

polski proto-uralski fiński estoński północnosaamski erzjański maryjski komi chantyjski mansyjski węgierski nieniecki
ogień *tuli tuli tuli dolla tol tul tyl- - - - tu
ryba *kala kala kala guolli kal kol - kul kul hal xalya
gniazdo *pesä pesä pesa beassi pize pəžaš poz pel pit'ii fészek pyidya
ręka *käti käsi käsi giehta ked´ kit ki köt kaat kéz -
oko *śilmä silmä silm čalbmi śel´me šinča śin sem sam szem sæw°
żyła *sïxni suoni soon suotna san šün sën Lan taan - te'
kość *luwi luu luu - lovaža lu ly loγ luw - le
wątroba *mïksa maksa maks - makso mokš mus muγəl maat máj mud°
iść *meni- mennä minema mannat - mija- mun- mən- men- megy-/men- myin-
żyć *elä- elää elama eallit eŕa- ila- ol- - - él- yilye-
umrzeć *kaxli- kuolla koolma - kulo- kola- kul- kol- kool- hal- xa-
myć *mośki- - mõskma - muśke- muška- myśky- - - mos- masø-

Przypisy

  1. ↑ Uralskie języki, Encyklopedia PWN  .
  2. ↑ a b Robert LawrenceR.L. Trask Robert LawrenceR.L., The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics, Chicago: Fitzroy Dearborn, 2000, s. 358, ISBN 978-1-57958-218-0, OCLC 1101226560  (ang.).
  3. ↑ RihoR. Grünthal RihoR., SirpaS. Penttinen SirpaS., TapaniT. Salminen TapaniT., Proceedings of the Fifth International Finno-Ugrist Students' Conference, Helsinki, 22-26 May 1988, Castrenianum Complex of the University of Helsinki Finno-Ugrian Society, 1989, s. 15, ISBN 978-951-45-5237-3   (ang.).
  4. ↑ Robert M.W.R.M.W. Dixon Robert M.W.R.M.W. i inni, The Amazonian Languages, Cambridge University Press, 1999, ISBN 978-0-521-57021-3  (ang.).brak strony (książka)
  5. ↑ Word, wyd. 1–3, t. 54, International Linguistic Association., 2003, s. 303   (ang.).
Kontrola autorytatywna (rodzina językowa):Encyklopedia internetowa: