HD 140283

HD 140283

Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Wagi
Rektascensja	15h 43m 03,1s
Deklinacja	–10° 56′ 00,6″
Odległość	190 l.ś.
Wielkość obserwowana	7,223m
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	podolbrzym
Typ widmowy	sdF3
Masa	0,81 M☉[1]
Metaliczność	−2,40 ± 0,10
Wiek	12 ± 0,5 mld lat
Temperatura	5777 ± 55 K
Alternatywne oznaczenia
2MASS: J15430307-1056009 Bonner Durchmusterung: BD -10°4149 Boss General Catalogue: GC 21124 Katalog Gliesego: GJ 1195 Katalog Henry’ego Drapera: HD 140283 Katalog Hipparcosa: HIP 76976 SAO Star Catalog: SAO 159459
Multimedia w Wikimedia Commons

HD 140283 – jedna z najstarszych znanych współcześnie gwiazd, której wiek szacowany jest na ok. 12 mld lat^[1]. Położona jest w gwiazdozbiorze Wagi w odległości około 190 lat świetlnych od Ziemi. Należy do typu widmowego F, jej obserwowana wielkość gwiazdowa wynosi 7,223^m. Z powodu jej wieku nazywana jest nieoficjalnie „gwiazdą Matuzalemem”.

Akronim „HD” w nazwie gwiazdy oznacza, że została ona skatalogowana przez Henry’ego Drapera w jego przeglądzie nieba. Gwiazda nie ma nazwy potocznej, ale z racji jej wieku bywa nieoficjalnie określana jako „gwiazda Matuzalem”^[2].

Gwiazda została zauważona na początku XX wieku z powodu jej bardzo dużej paralaksy. Porusza się ona z prędkością prawie 1,3 miliona kilometrów na godzinę. Widziana z Ziemi potrzebuje zaledwie 1500 lat na przebycie 30 minut kątowych (wielkość Księżyca widziana z Ziemi). Jej ruch własny wynosi 0,13 tysięcznych minuty kątowej na godzinę^[2].

Jest jedną z najstarszych znanych współcześnie gwiazd. Położona jest w gwiazdozbiorze Wagi w odległości około 190 lat świetlnych od Ziemi^[3]. Jej obserwowana wielkość gwiazdowa wynosi 7,223^m[4]. Temperatura powierzchni gwiazdy wynosi 5777 ± 55 K (należy do typu widmowego F).

Gwiazda ma bardzo niską metaliczność wynoszącą zaledwie = −2,40 ± 0,10^[5] (mniej niż 1% metaliczności Słońca^[6]), składa się prawie wyłącznie z wodoru i helu^[7]. Ewolucyjnie gwiazda znajduje się w fazie późnego podolbrzyma^[5] w bardzo późnym stadium rozwoju i zaczyna przemieniać się w czerwonego olbrzyma^[2]. Bardzo niska, ale niezerowa metaliczność gwiazdy świadczy o tym, że należy ona do gwiazd drugiej populacji. Pierwsze gwiazdy, które uformowały się tuż po Wielkim Wybuchu (gwiazdy trzeciej populacji) składały się wyłącznie z helu i wodoru. Czas życia dużych gwiazd był bardzo krótki i wynosił zaledwie kilka milionów lat, po czym gwiazdy te eksplodowały jako supernowe, rozrzucając przy tym po Wszechświecie wytworzone w ich wnętrzach metale (pierwiastki cięższe od helu i wodoru). HD 140238 powstała tuż po eksplozji pierwszych gwiazd, kiedy we Wszechświecie było jeszcze bardzo małe stężenie metali^[3].

Gwiazda narodziła się w jednej z pierwotnych galaktyk karłowatych, która została zniszczona przez Drogę Mleczną po ich zderzeniu ponad 12 miliardów lat temu^[2].

Wiek gwiazdy szacowany jest na 12 ± 0,5 miliardów lat (dla porównania, wiek Wszechświata wynosi ok. 13,5 miliardów lat). Wcześniejsze szacunki jej wieku z 2018 r. mówiły o 13,7 ± 1,2 mld lat, co zostało skorygowane w 2021 r.^[1] Inną bardzo starą znaną gwiazdą jest HE 1523-0901, której wiek oszacowano w 2007 r. na 13,2 miliardów lat, ale ze znacznie większą niepewnością, wynoszącą aż dwa miliardy lat^[8].

Gwiazda jako obiekt siódmej wielkości gwiazdowej nie jest widoczna gołym okiem, ale może być obserwowana przez lornetkę^[2].

• HD 140283 w bazie SIMBAD (ang.)