Grüner Veltliner

Wygląd przypnij ukryj Grüner Veltliner‘Grüner Veltliner’

Grüner Veltliner w Weinsberg w Wirtembergii
Gatunek	winorośl właściwa (Vitis vinifera)
Inne nazwy	veltliner grün, veltlínske zelené, zöld veltlini
Pochodzenie	Włochy lub Austria
Ważne regiony uprawy	Austria, Czechy, Słowacja
Identyfikator VIVC	12930
Przeznaczenie owoców	wino
Kolor skórki	zielonożółty

Grüner Veltliner, gruner veltliner, veltlínske zelené – biały szczep winorośli, pochodzący z Austrii, gdzie jest najważniejszą odmianą (29,4% winnic w 2009), choć spotyka się również teorię o pochodzeniu z Włoch. Wino produkowane z tych gron, szczególnie w postaci młodego wina, jest często serwowane w wiedeńskich heurigerach. W niewielkich ilościach produkuje się z nich również wino musujące. Poza tym jest uprawiany w innych krajach Europy Środkowej, a na mniejszą skalę w Nowym Świecie.

Charakterystyka

Grüner veltliner jest naturalną krzyżówką odmiany traminer (savagnin) i niemal wymarłej st. georgener. Mimo podobieństwa nazwy nie jest spokrewniony z odmianami 'Roter Veltiner' i 'Frühroter Veltliner'. Odmiana grauer veltliner jest jedynie mutacją kolorystyczną grüner veltlinera.

Kiście są średnioduże albo duże, stożkowate, z dużymi zielonożółtymi jagodami, od których pochodzi nazwa (grün – zielony). Liście są średniej wielkości, nieco owłosione od spodu. Silnie owłosiony jest stożek wzrostu. Dojrzewa średnio późno.

Najlepiej udaje się na glebach lessowych i piaszczystych, rośnie także na glinie i glebach wapiennych.

Wina

Obsychająca kiść grüner veltlinera

W zależności od technologii tłoczenia wina z odmiany grüner veltliner mogą powstawać zarówno proste, młode wina sprzedawane w heurigerach, jak i pełne w smaku trunki zdolne do leżakowania. Trwałość szacuje się wtedy na 3-10 lat. Veltliner jest odmianą plenną (do 100 hl/ha), z której by uzyskać bardziej skoncentrowane w aromacie i smaku wina konieczne jest ograniczanie zbiorów.

Uważany za najlepszy szczep pod względem jakości w Austrii. Za najlepsze wina uchodzą te z regionu Wachau, wyróżniające się wyraźną kwasowością, pikantnym smakiem, porównywanym do świeżo zmielonego białego pieprzu. Typowe wina są świeże, zrównoważone, lekko owocowe. W nucie smakowej pojawia się grejpfrut i koper lub nuty cytrusowo-mineralne.

W Austrii wina wytwarzane z grüner veltliner w określonych regionach i spełniające kryteria jakościowe mają prawo do oznaczeń Weinviertel DAC (pierwsza apelacja w Austrii), Traisental DAC, Kremstal DAC, Kamptal DAC.

Rozpowszechnienie

Grüner veltliner jest podstawową odmianą winogron spośród uprawianych w Austrii, a także najważniejszym szczepem eksportowym, obok eleganckich rieslingów. Z uprawy odmiany najbardziej znana jest Dolna Austria: region Wachau, dolina Dunaju i okolice miasta Krems (Kremstal). Jakość nie przekłada się jeszcze na popularność. Jeden z producentów z okolicy Krems oferuje jednoodmianowe wino z 150-letnich krzewów (2012), z prawdopodobnie najstarszej winnicy w Austrii.

Jako veltlínske zelené jest ważną odmianą na Słowacji, którą obsadzonych jest ok. 20% winnic. Pewną rolę odgrywa także w morawskim regionie winiarskim, w pobliżu granicy austriackiej.

Winnice na Węgrzech obsadzone szczepem liczyły pod koniec I dziesięciolecia XX w. 1439 ha. Używa się nazwy zöld veltlini, będącej dosłownym tłumaczeniem austriackiej nazwy.

We północnych Włoszech jest spotykany jako veltliner m.in. w Valle Isarco (niem. Eisacktal), gdzie jest podstawą jednoodmianowych win apelacji Alto Adige Valle Isarco DOC Veltliner. Nie jest uprawiany w innych regionach Włoch.

Niewielkie uprawy istnieją w Niemczech (okolice Plochingen), w Bułgarii, Szwajcarii, Australii (od 2009), Nowej Zelandii i na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych (Oregon, Kalifornia). We Francji istnieją eksperymentalne nasadzenia.

Zestawienia kulinarne

Grüner veltliner lub riesling jest podstawą austriackiej zupy weinsuppe, gotowanej z wywarem wołowym, papryką i śmietaną.

Specyficzny charakter grüner veltlinera sprawia, że w Austrii jest popularnym winem do sznycla wiedeńskiego i niektórych dań mięsnych, wbrew regułom typowym dla krajów zachodnich.

Słodsze wino Auslese z grüner veltlinera albo gewürztraminera jest polecane jako kompan świeżych truskawek z niewielką ilością mielonego pieprzu.

Synonimy

Podstawowe synonimy to grüner, grünmuskateller, veltliner, weissgipfler, veltlínské zelené (Czechy), veltlínske zelené (Słowacja), zöld veltlini (Węgry).

Zobacz też

• Wina austriackie

Uwagi

1. ↑ W wersji bez apostrofów nazwy szczepów winorośli piszemy w języku polskim małymi literami – (poradnia.pwn.pl). Polska literatura dotycząca winiarstwa również stosuje się do tej konwencji, za to w źródłach dotyczących ogólnie ogrodnictwa i sadownictwa stosuje się jednak pisownię każdego członu nazwy wielką literą.

Przypisy

1. ↑ a b c d Veltliner gruen w bazie danych Instytutu Hodowli Winorośli Geilweilerhof. . (ang.).
2. ↑ a b c d e Grüner Veltliner. Österreich Wein. . . (niem.).
3. ↑ Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. XXXIV. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.).
4. ↑ Weißwein. Österreich Wein. . . (niem.).
5. ↑ a b c d Stevenson 2005 ↓, s. 37.
6. ↑ a b c Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1999, s. 120-122. ISBN 1-84038-085-3. (ang.).
7. ↑ a b c d Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 258.
8. ↑ Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 259.
9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. 449-450. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.).
10. ↑ a b Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 260.
11. ↑ a b Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 262.
12. ↑ a b Sautter i in. 2009 ↓, s. 541.
13. ↑ Sautter i in. 2009 ↓, s. 544.
14. ↑ a b Stevenson 2005 ↓, s. 389.
15. ↑ Sautter i in. 2009 ↓, s. 537.
16. ↑ a b c MacNeil 2001 ↓, s. 561.
17. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 625.
18. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 388.
19. ↑ a b Stevenson 2005 ↓, s. 391.
20. ↑ Sautter i in. 2009 ↓, s. 538.
21. ↑ MacNeil 2001 ↓, s. 569.
22. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 343.
23. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 423.
24. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 425.
25. ↑ Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 270.
26. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 277.
27. ↑ Tutto vino. Guida complete ai vini d'Italia. Florencja: Giunti Editori, 2008, s. 293. ISBN 978-88-440-3610-2. (wł.).
28. ↑ MacNeil 2001 ↓, s. 565.
29. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 622.
30. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 44-45.

Bibliografia

• UlrichU. Sautter UlrichU. i inni, Europa Środkowa i Zachodnia, AndréA. Dominé, Wino, wyd. 2, Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, ISBN 978-83-7626-712-8  (pol.).
• Hugh Johnson, Jancis Robinson: Wielki atlas świata win. Buchmann, 2008. ISBN 978-83-7670-164-6. (pol.).brak strony w książce
• Karen MacNeil: The Wine Bible. Nowy Jork: Workman Publishing, 2001. ISBN 978-1-56305-434-1. (ang.).
• Tom Stevenson: The Sotheby's Wine Encyclopedia. Wyd. 4. Londyn: Dorling Kindersley, 2005. ISBN 0-7566-1324-8. (ang.).brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Grüner Veltliner. Wine Monger. . . (ang.).

Encyklopedia internetowa (Wino odmianowe):

• DSDE: grüner_veltliner