Garbownikowate

W dzisiejszym świecie Garbownikowate to temat, który staje się coraz bardziej istotny i budzi zainteresowanie w różnych sektorach społeczeństwa. Wpływ Garbownikowate jest widoczny w sposobie, w jaki wpływa na nasze codzienne życie, od sposobu komunikowania się po decyzje konsumenckie. Celem tego artykułu jest pełne zbadanie wpływu Garbownikowate na nasze życie, analiza jego różnych aspektów i podejść. Od jego początków do przyszłej projekcji, zostaną omówione istotne aspekty, które pozwolą czytelnikowi zrozumieć znaczenie Garbownikowate we współczesnym świecie.

Garbownikowate
Ilustracja
Coriaria terminalis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

dyniowce

Rodzina

garbownikowate

Nazwa systematyczna
Coriariaceae DC.
Prodr. 1: 739. Jan (med.) 1824[3]
Typ nomenklatoryczny

Coriaria L. (1753)[3]

Zasięg
Mapa zasięgu
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Coriaria ruscifolia

Garbownikowate[4], koriariowate[5] (Coriariaceae) – monotypowa rodzina klasyfikowana do rzędu dyniowców. Obejmuje jeden rodzaj garbownik[4], koriaria[5] (Coriaria) liczący w zależności od ujęcia od 12 do 16 gatunków. Rośliny te występują w obszarze śródziemnomorskim (tylko C. myrtifolia), w rejonie Himalajów i Chin (cztery gatunki), Japonii (tylko C. japonica), Nowej Zelandii (osiem gatunków). Na wyspach Pacyfiku oraz w Andach od Meksyku po Argentynę rośnie C. ruscifolia[6]. Zasiedlają różne siedliska zwykle w świetlistych lasach i zaroślach, często w miejscach wilgotnych i skalistych[7]. Trzy gatunki nowozelandzkie występują w formacjach subalpejskich (są półkrzewami, o pędach zamierających co zimę do poziomu gruntu)[8]. Na korzeniach garbowników tworzą się brodawki korzeniowe, w których żyją promieniowce z rodzaju Frankia, mające zdolność asymilowania wolnego (atmosferycznego) azotu[7][8]. Kwiaty są wiatropylne. Nasiona rozprzestrzeniane są przez ptaki zjadające owoce[8].

Niektóre gatunki są silnie trujące (toksyny powodują porażenie mięśni[9]), bywają też sadzone jako rośliny ozdobne[6]. C. myrtifolia używana jest do trucia much, a C. ruscifolia do trucia szczurów[10]. Ze względu na wysoką zawartość garbników wykorzystywane są (zwłaszcza C. myrtifolia) w garbarstwie[9]. Wszystkie są wrażliwe na mrozy, stąd w Polsce sporadycznie spotykane bywają w kolekcjach botanicznych[11]. W lecznictwie wykorzystywany jest nowozelandzki C. arborea, a z także z Nowej Zelandii pochodzący C. ruscifolia służy do wyrobu czarnej farby[9].

Morfologia

Coriaria nepalensis
Pokrój
Kłączowe byliny, półkrzewy, krzewy i małe drzewa osiągające 6 m wysokości[6][9], o pędach wzniesionych lub wspinających się, pokrytych korkowaciejącymi przetchlinkami, zwykle czterokanciastych, zróżnicowanych na krótko- i długopędy. Na węzłach pędy pokryte są trichomoidami – w połowie łuskami, w połowie włoskami. Młode pędy mają szeroki rdzeń[8].
Liście
Naprzeciwległe (rzadko w okółkach po trzy[8]), z wąskimi, zaostrzonymi i odpadającymi przylistkami[9]. Blaszka liściowa niepodzielona, całobrzega, zwykle lancetowata do owalnej. Liście znacznie różnią się wielkością, u niektórych gatunków osiągając 10 × 8 cm, u innych są włosowate i mają do 4 mm długości przy 0,2 mm szerokości (C. angustissima)[6].
Kwiaty
Drobne, obupłciowe lub jednopłciowe (rośliny wówczas jednopienne), promieniste i skupione w licznokwiatowe, wąskie grona. Kielich i korona są pięciokrotne, przy czym wolne działki są zwykle dłuższe od niepozornych płatków[6]. Pręcików jest dziesięć. Pylniki są okazałe, z nitką przytwierdzoną do nasady lub od tyłu, ale blisko nasady[8]. Zalążnia jest górna i składa się z pięciu, rzadko z dziesięciu wolnych[6], brodawkowatych na powierzchni owocolistków[9]. Z każdej zalążni wyrasta jedna nitkowata szyjka wystająca poza okwiat[6], przedłużona wyrostkiem[9].
Owoce
Jednonasienne niełupki, które w liczbie pięciu lub dziesięciu rozwijają się zamknięte mięśniejącymi i zabarwiającymi się na żółto, czerwono lub czarno płatkami[6], nadając owocowi wygląd podobny do jagody[9]. Nasiona są drobne, czerwonobrązowe i lekko spłaszczone[8].
  • Pokrój Coriaria myrtifolia
    Pokrój Coriaria myrtifolia
  • Kwitnący okaz Coriaria myrtifolia
    Kwitnący okaz Coriaria myrtifolia
  • Owocujący okaz Coriaria myrtifolia
    Owocujący okaz Coriaria myrtifolia

Systematyka

Rodzaj Coriaria był od dawna wyodrębniany w randze własnej rodziny, ale bardzo różnie umieszczany w systematyce – w obrębie rutowców (Rutales), mydleńcowców (Sapindales) i nawet jaskrowców (Ranunculales). Badania molekularne dość zaskakująco usytuowały tę rodzinę w obrębie rzędu dyniowców (Cucurbitales), jako siostrzaną dla pałężynowatych (Corynocarpaceae), z którymi łączy je i wyróżnia od innych rodzin rzędu: górny słupek, okazałe liścienie, całobrzegie liście, drobne kwiaty oraz szereg cech anatomicznych[6][2].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
dyniowce

Anisophylleaceae





Corynocarpaceae – pałężynowate



Coriariaceae – garbownikowate





Cucurbitaceae – dyniowate




Tetramelaceae




Datiscaceae – konopnicowate



Begoniaceae – begoniowate







Podział[12]

Rodzaj: Coriaria Linnaeus, Sp. Pl. 1037. 1 Mai 1753[13] – garbownik, garbówka, garbowik, skąpia[4], koriaria[5]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
  3. ↑ a b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – A. University of Maryland. . (ang.).
  4. ↑ a b c Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: 1900, s. 226.
  5. ↑ a b c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 392, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599.
  6. ↑ a b c d e f g h i Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 111. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).
  7. ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 360. ISBN 0-333-73003-8.
  8. ↑ a b c d e f g K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 105. ISBN 978-3-642-14396-0.
  9. ↑ a b c d e f g h Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 327, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232.
  10. ↑ Michael Fogden, Patricia Fogden: The Natural History of Flowers. Texas A&M University Press, 2018, s. 149. ISBN 978-1-62349-644-9.
  11. ↑ a b c d Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 166-168. ISBN 83-01-11074-0.
  12. ↑ Corynocarpus. The Plant List . The Kew Gardens. . (ang.).
  13. ↑ ING Book Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. . (ang.).