Czynnik XI

W dzisiejszym świecie Czynnik XI jest tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego grona odbiorców. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, wpływ na kulturę popularną, czy też znaczenie na polu zawodowym, Czynnik XI stał się punktem zbieżności różnych perspektyw i dyskusji. W tym artykule zagłębimy się w ekscytujący świat Czynnik XI, badając jego liczne aspekty, analizując jego znaczenie w różnych kontekstach i oferując panoramiczny widok, który pozwoli czytelnikowi zrozumieć znaczenie i zakres tego tematu. Dzięki szczegółowej i rygorystycznej analizie rozwikłamy złożoność Czynnik XI i zaoferujemy nowe perspektywy, które wzbogacą debatę wokół tego fascynującego tematu.

Czynnik XI, FXI – zymogenna postać czynnika XIa, jednego z enzymów kaskady krzepnięcia krwi. Podobnie jak wiele innych czynników krzepnięcia, jest proteazą serynową. U ludzi jest kodowany przez gen F11.

Fizjologia

Czynnik XI jest wytwarzany przez wątrobę i krąży jako homodimer w nieaktywnej postaci. Jego okres półtrwania w osoczu wynosi około 52 godziny. Postać zymogenu jest aktywowana do czynnika XIa przez czynnik XIIa (FXIIa), trombinę i sam FXIa. Ze względu na swoją aktywację przez FXIIa, FXI jest członkiem „szlaku kontaktowego” (który obejmuje HMWK, prekallikreinę, czynnik XII, czynnik XI i czynnik IX). Czynnik XIa aktywuje czynnik IX poprzez selektywne rozszczepienie wiązań peptydowych arg-ala i arg-val. Z kolei czynnik IXa tworzy kompleks z czynnikiem VIIIa (FIXa-FVIIIa) i aktywuje czynnik X. Inhibitory czynnika XIa obejmują inhibitor proteazy zależnej od białka Z. Jest on niezależny od białka Z, ale jego działanie na czynnik X jest zależne od białka Z, stąd jego nazwa.

Struktura

FXI syntetyzowany jest jako pojedynczy łańcuch polipeptydowy, ale krąży jako homodimer. Każdy łańcuch ma masę cząsteczkową około 80 kDa. Przeciętne stężenie FXI w osoczu wynosi 5 μg/ml, co odpowiada stężeniu w osoczu około 30 nM. Gen FXI ma 23 kb długości, 15 eksonów i znajduje się na chromosomie 4q32-35.

Czynnik XI składa się z czterech domen, które tworzą, podobną do dysku, platformę wokół podstawy piątej, katalitycznej domeny proteazy serynowej. Jedna z domen ma miejsce wiązania dla trombiny, druga dla kininogenu o wysokiej masie cząsteczkowej, trzecia dla czynnika IX, heparyny i glikoproteiny Ib, a czwarta jest zaangażowana w tworzenie homodimeru. W homodimerze domeny tworzą dwie podobne do dysków platformy połączone ze sobą pod kątem, z domenami katalitycznymi wystającymi z każdej strony dimeru.

Aktywacja przez trombinę lub czynnik XIIa następuje przez rozszczepienie wiązań peptydowych Arg369-Ile370 na obu podjednostkach dimeru. Powoduje to częściowe oderwanie domeny katalitycznej od domen dyskowych, wciąż połączonych z czwartą domeną wiązaniem dwusiarczkowym, ale dalej od trzeciej domeny. Uważa się, że odsłania to miejsce wiązania czynnika IX w trzeciej domenie, umożliwiając uaktywnienie na nim proteazy czynnika XI.

Rola w chorobie

Niedobór czynnika XI powoduje rzadką hemofilię C, występującą głównie u Żydów aszkenazyjskich. Ocenia się, że dotyczy ona około 8% tej populacji. Rzadziej hemofilię C można spotkać u Żydów pochodzenia irackiego oraz u izraelskich Arabów. Stan ten został opisany w innych populacjach w około 1% przypadków. Jest to zaburzenie autosomalne recesywne, któremu objawia się niewielkimi samoistnymi krwawieniami, ale zabiegi chirurgiczne mogą powodować nadmierną utratę krwi, toteż wymagana jest profilaktyka.

Niski poziom czynnika XI występuje również w wielu innych stanach chorobowych, w tym w zespole Noonan.

Wysoki poziom czynnika XI jest powiązany z zakrzepicą, chociaż nie jest pewne, co determinuje te zaburzenia i jak poważny jest stan prokoagulacyjny.

Uwagi

  1. ↑ Inne nazwy: osoczowy prekursor tromboplastyny – PTA (ang. plasma thromboplastin antecedent); czynnik przeciwhemofilowy C, czynnik Rosenthala.

Przypisy

  1. ↑ a b Anna Dmoszyńska-Giannopoulou, Tadeusz Robak, Podstawy hematologii, Lublin: Czelej, 2003, s. 374–382, ISBN 83-88063-94-4, OCLC 749271326.
  2. ↑ a b R. Asakai, E.W. Davie, D.W. Chung, Organization of the gene for human factor XI, „Biochemistry”, 26 (23), 1987, s. 7221–7228, DOI: 10.1021/bi00397a004, PMID: 2827746 (ang.).
  3. ↑ K.H. Buetow i inni, A detailed multipoint map of human chromosome 4 provides evidence for linkage heterogeneity and position-specific recombination rates, „American Journal of Human Genetics”, 48 (5), 1991, s. 911–925, PMID: 1673289, PMCID: PMC1683054 (ang.).
  4. ↑ Wenman Wu i inni, Factor XI homodimer structure is essential for normal proteolytic activation by factor XIIa, thrombin, and factor XIa, „Journal of Biological Chemistry”, 283 (27), 2008, s. 18655–18664, DOI: 10.1074/jbc.M802275200, PMID: 18441012, PMCID: PMC2441546 (ang.).
  5. ↑ P.N. Walsh, Roles of platelets and factor XI in the initiation of blood coagulation by thrombin, „Thrombosis and Haemostasis”, 86 (1), 2001, s. 75–82, PMID: 11487044 (ang.).
  6. ↑ H.R. Roberts i inni, Newer concepts of blood coagulation, „Haemophilia”, 4 (4), 1998, s. 331–334, DOI: 10.1046/j.1365-2516.1998.440331.x, PMID: 9873750 (ang.).
  7. ↑ A. Kato i inni, Factor XI gene (F11) is located on the distal end of the long arm of human chromosome 4, „Cytogenetics and Cell Genetics”, 52 (1–2), 1989, s. 77–78, DOI: 10.1159/000132844, PMID: 2612218 (ang.).
  8. ↑ K. Fujikawa i inni, Amino acid sequence of human factor XI, a blood coagulation factor with four tandem repeats that are highly homologous with plasma prekallikrein, „Biochemistry”, 25 (9), 1986, s. 2417–2424, DOI: 10.1021/bi00357a018, PMID: 3636155 (ang.).
  9. ↑ Jonas Emsley, Paul A. McEwan, David Gailani, Structure and function of factor XI, „Blood”, 115 (13), 2010, s. 2569–2577, DOI: 10.1182/blood-2009-09-199182, PMID: 20110423, PMCID: PMC4828079 (ang.).
  10. ↑ P.H. Bolton-Maggs, Factor XI deficiency, „Bailliere’s Clinical Haematology”, 9 (2), 1996, s. 355–368, DOI: 10.1016/s0950-3536(96)80068-0, PMID: 8800510 (ang.).
  11. ↑ J. Kosowicz, Endokrynologia kliniczna, Ryszard Brzozowski (red.), Vademecum lekarza praktyka, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2001, s. 790, ISBN 978-83-200-2389-3, OCLC 50417896.
  12. ↑ Michał B. Ponczek, Michał Bijak, Czynniki kontaktu w fizjologicznym krzepnięciu krwi oraz w zakrzepicy, „Nowa Medycyna”, 2/2013, s. 83–88 .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.