Bucefał

W dzisiejszych czasach Bucefał to temat, który budzi duże zainteresowanie w społeczeństwie. Niezależnie od tego, czy ze względu na wpływ na życie ludzi, czy znaczenie w środowisku akademickim, Bucefał jest tematem, który zasługuje na dogłębne zbadanie. W tym artykule przeanalizujemy różne aspekty związane z Bucefał, od jego historycznego pochodzenia po jego dzisiejszy wpływ. Ponadto zajmiemy się różnymi perspektywami i opiniami na temat Bucefał, aby zaoferować wszechstronną i mnogą wizję na ten temat. Od jego znaczenia w kulturze popularnej po wymiar polityczny, Bucefał jest tematem, który zachęca nas do refleksji i kwestionowania naszego postrzegania. Dołącz do nas w tej wycieczce po Bucefał i odkryj z nami wiele jego aspektów.

Aleksander na Bucefale (fragment antycznej mozaiki)
Młody Aleksander ujarzmiający Bucefała (ilustracja z 1910)
Symboliczne wyobrażenie „bykogłowego” Bucefała z rogami na monecie Seleukosa I

Bucefalos (Bucefał) (gr. Βουκέφαλος Bukefalos – „byczogłowy”; łac. Bucephalus) – ulubiony ogier tesalski Aleksandra Wielkiego[1]. W potocznym słownictwie synonim narowistego wierzchowca, ognistego rumaka[2].

Jeden z najsłynniejszych koni w dziejach był czarnej maści wierzchowcem z białym znamieniem, pochodzącym ze skrzyżowania berberyjskiego ogiera z tesalską klaczą[3]. Pliniusz w Historii naturalnej (VIII 154, 1) podaje, że imię jego pochodziło od znamienia na łopatce w kształcie byczej głowy; wyjaśnienie to powtarza Pseudo-Kallistenes[4]. Spotykane są również inne wyjaśnienia (m.in. od dzikości konia, od kształtu jego łba). Skąpe wiadomości o Bucefale pochodzą ze szczegółów biografii Aleksandra zawartych w pismach autorów antycznych (także Plutarcha, Arriana, Solinusa, Diodora Sycylijskiego, Kurcjusza Rufusa, Eliana).

Według przekazu Plutarcha[5] konia początkowo zamierzał nabyć ojciec Aleksandra, Filip II, lecz zrezygnował uznawszy, że jest on nieujarzmiony i zbyt niebezpieczny. Kiedy małoletni wówczas Aleksander oświadczył, że potrafi okiełznać rumaka, ojciec obiecał, że jeśli mu się to uda, w nagrodę dostanie go w prezencie, jeśli zaś nie – musi go sobie sam kupić. Aleksander wygrał zakład, gdy zauważył, że zwierzę boi się swojego cienia, więc obrócił je głową ku słońcu i wtedy dosiadł. Filip zmuszony był kupić konia za wygórowaną cenę 13 talentów[6].

Jeden z późniejszych przekazów mówi, że kiedy portret konny zamówiony przez Aleksandra u sławnego Apellesa nie wywołał uznania króla, malarz polecił sprowadzić do pracowni Bucefała, który na widok własnej podobizny zarżał – wobec czego malarz stwierdził: „Widzisz, królu, że koń zna się na sztuce o wiele lepiej od ciebie”[7]. Inna relacja opowiada, że podczas wyprawy azjatyckiej koń został w odwecie skradziony przez rozbójniczych Mardów, przeciw którym sprowokowany wcześniej Aleksander poprowadził ekspedycję karną. Po przekazaniu im wiadomości, że „ziemie ich zostaną spustoszone, a mieszkańcy wycięci w pień”, spiesznie odesłano Bucefała wraz z darami i przeprosinami delegacji starszyzny plemiennej[8].

Aleksander dosiadał Bucefała we wszystkich swych kampaniach wojennych. Dotarł na nim aż do Indii, gdzie koń, który dożył podobno 30 lat, w 326 r. p.n.e. padł ze starości i ran[9] nad Hydaspesem[10] i w tej okolicy miał zostać pochowany. Aleksander wyprawił mu uroczysty pogrzeb, w którym osobiście prowadził kondukt żałobny[11]. Na jego cześć nowozałożone miasto nad Hydaspesem władca nazwał Bukefala[12] (właśc. Alexandria Bukefalia; przypuszczalnie dzisiejsze Phalia lub Dźhelam w pakistańskim Pendżabie)[13].

W kulturze współczesnej

Beletrystycznie historię Bucefała na podstawie znanych źródeł antycznych udostępniła Anna Świderkówna w książkowych opracowaniach dla młodzieży pt. Koń, który nazywał się Bukefalas (Warszawa 1989) i Koń, który trafił do historii (Warszawa 2004).

Epizodycznie koń występuje też w poświęconej Aleksandrowi Wielkiemu trylogii Karola Bunscha (Olimpias, Parmenion, Aleksander). Epizod z jego widowiskowym poskromieniem i nabyciem zawarł pisarz w pierwszej powieści cyklu[14].

W utworach najnowszej kultury masowej Bucefał jest imieniem konia należącego do rycerza Reynarta de Bois-Fresnesa – fikcyjnej postaci z cyklu o wiedźminie, w którym tytułowym bohaterem jest Geralt z Rivii, a także konia należącego do cesarza Morei w powieściowej serii Syn zdrajcy kanadyjskiego pisarza Milesa Camerona. Imię to nosi również rumak Ozymandiasza z serialu Watchmen, a także koń tytułowego bohatera z filmu Przygody barona Münchhausena.

Symboliczną nazwę „Bucefał” nadano ukraińskiemu kołowemu transporterowi opancerzonemu typu BTR-4.

Przypisy

  1. ↑ Por. Diodor Sycylijski, Biblioteka historyczna XVII 56, 5.
  2. ↑ Władysław Kopaliński: Słownik eponimów, czyli wyrazów odimiennych. Warszawa: PWN, 1996, s. 44.
  3. ↑ Siegfried Fischer-Fabian: Aleksander Wielki. Warszawa: Bertelsmann – Świat Książki, 2000, s. 38.
  4. ↑ Romans o Aleksandrze I, 15.
  5. ↑ Żywoty sławnych mężów, Aleksander 6.
  6. ↑ Por. Peter Green: Aleksander Wielki, dz. cyt., s. 67-69. Konia faktycznie kupił i podarował Aleksandrowi Demaratos z Koryntu.
  7. ↑ Peter Green: Aleksander Wielki, dz. cyt., s. 222.
  8. ↑ Peter Green: Aleksander Wielki, dz. cyt., s. 379.
  9. ↑ Rana zadana w bitwie z wojskami króla Porosa miała okazać się śmiertelna (Peter Green: Aleksander Wielki, dz. cyt., s. 448).
  10. ↑ Arrian, Wyprawa Aleksandra Wielkiego V 14, 18.
  11. ↑ Peter Green: Aleksander Wielki, dz. cyt., s. 456.
  12. ↑ Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 82.
  13. ↑ Paul Cartledge: Aleksander Wielki. Warszawa: Bellona, 2005, s. 370, 269.
  14. ↑ K. Bunsch: Olimpias. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1957, s. 150-152.

Bibliografia