Bitwa pod Didymotyką

Bitwa pod Didymotyką – starcie zbrojne w Tracji, które miało miejsce w październiku 1352 roku. Starły się tam siły Jana V Paleologa, wspierane przez Serbów z Turkami osmańskimi będącymi sojusznikami Kantakuzenów.

Cesarz Jan VI Kantakuzen (1347-1354) w 1352 przekazał swojemu współcesarzowi Janowi V Paleologowi (1341-1391) terytorium położone na terenie Rodopów, zarządzane dotąd przez jego syna Mateusza Kantakuzena. Mateusz zaś otrzymał nowy i znaczniejszy okręg w rejonie Adrianopola^[1]. Porozumienie nie okazało się jednak trwałe. Konflikt przybrał formę wojny między autonomicznymi księstwami Jana Paleologa i Mateusza Kantakuzena^[2]. Jan V zaopatrzony w weneckie pieniądze, na czele małej armii najechał jesienią 1352 roku terytorium swojego szwagra. Nie napotykając oporu zajął Adrianopol. Mateusz zamknął się w fortach miejskiej cytadeli. Jan V Kantakuzen przybył z odsieczą wraz z tureckimi oddziałami. Szybko opanował sytuację. Adrianopol i inne miasta, które przeszły na stronę Paleologa, zostały za karę wydane na łup Turkom^[3]. Jan Paleolog, dysponujący skromnymi siłami, wezwał na pomoc Bułgarów i Serbów. Król Serbów Stefan Duszan, któremu jako zakładnika Jan wysłał swego brata, despotesa Michała^[4] przysłał czterotysięczny oddział jazdy. Z kolei sułtan turecki Orchan wysłał do Jana Kantakuzena posiłki, liczące ok. 10000 żołnierzy pod dowództwem swego syna Sulejmana^[5]. Sulejman po raz pierwszy pojawił się w Europie już w 1346 udzielając poparcia Janowi Kantakuzenowi^[6].

Batalia odbyła się na otwartym polu w pobliżu Didymotyki w pobliżu rzeki Erytros (dziś Didimoticho w Grecji). Do oddziału serbskiego (dowódca Gradysław Borilović) idącego na pomoc Janowi V, który opuścił Didymotyki przyłączyli się Bułgarzy. Car Iwan Aleksander chciał w ten sposób również wesprzeć młodego cesarza. Wojska bułgarskie wycofały się na wieść o zbliżających się silnych oddziałach tureckich^[7]. Siły osmańskie Jan Kantakuzen oceniał na 10000 jeźdźców, Nicefor Gregoras podawał liczbę 12000^[8]. Przeważające siły osmańskie pod dowództwem Sulejmana odniosły zwycięstwo pod Didymotyką nad wojskami Jana V i wspierających go Serbów. Klęska kawalerii serbskiej spowodowana była nagłym odejściem Bułgarów. Według Jana Kantakuzena straty serbskie (przesadzone) wyniosły 7000 ludzi^[9]. Natomiast Nicefor Gregoras podaje liczbę 4000 zabitych^[10]. Bitwa była pierwszym zwycięstwem Turków osmańskich w Europie^[11].

W rezultacie bitwy cała Tracja dostała się w ręce rodu Kantakuzenów. Jan V pozbawiony sojuszników musiał się wdać w negocjacje ze zwycięskim teściem Janem VI Kantakuzenem. Ten domagał się, aby Paleolog zrzekł się apanażu Didymotyki na rzecz jego syna Mateusza. Jan V nie godząc się na to, odpłynął na wyspę Tenedos. Tam zbierał nowe siły w walce o tron. Słał pisma o pomoc m.in. do Turków osmańskich^[12]. Klęska Jana V umocniła pozycję Kantakuzenów, skończyli z fikcja popierania prawowitej dynastii - Paleologów. 15 kwietnia 1353 Mateusz Kantakuzen został proklamowany na współcesarzem u boku swojego ojca Jana VI Kantakuzena (koronacja nastąpiła w lutym 1354). Zakazano też wymieniania imienia Jana V w liturgii i w aklamacjach podczas oficjalnych uroczystości^[13].

Bitwa była pierwszym ważnym sukcesem Turków osmańskich na ziemi europejskiej. Zwycięska batalia utorowała drogę do dalszej ekspansji tureckiej i początku podboju ziem trackich. Już w marcu 1354 roku Turcy zajęli miasto Gallipoli^[14]. Samo miasto Didymotyka zostało zajęte przejściowo przez nich w 1359 roku. Ostateczny podbój miasta nastąpił w listopadzie 1361. Didymotyka stała się rezydencją Murada I aż do czasu zdobycia Adrianopola w 1365 roku^[15].

• Ioannis Cantacuzeni eximperatoris Historiarum libri IV, ed. Ludwig Schopen, Bonn 1828, t. 3, s. 246-248 (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, vol. 25 ).
• Nicephori Gregorae Byzantina historia, ed. Ludwig Schopen, Bonn 1855, t. 3, s. 181 (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, vol. 40 ).

• Sławomir Bralewski, Didymotyka Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. Oktawiusz Jurewicz, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2002, s. 142.
• Timothy E. Gregory, Didymoteichon The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. by Alexander Kazhdan, New York – Oxford: Oxford University Press 1991, s. 620.
• Timothy E. Gregory, Historia Bizancjum, przeł. Justyn Hunia, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2008, s. 618, 620, ISBN 978-83-233-2588-8
• Halil İnalcık, Imperium osmańskie. Epoka klasyczna 1300-1600, przeł. Justyn Hunia, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2006, s. 21, ISBN 83-233-2194-9
• Donald M. Nicol, The Reluctant Emperor. A Biography of John Cantacuzene, Byzantine Emperor and Monk c. 1295-1383, Cambridge: Cambridge University Press 1996, ISBN 978-0-521-52201-4
• Donald MacGillivrayD.M. Nicol Donald MacGillivrayD.M., The Last Centuries of Byzantium 1261–1453, wyd. 2nd ed, Cambridge: Cambridge University Press, 1993, s. 238, ISBN 978-0-521-43991-6, OCLC 27187224 .
• Zygmunt Okniński, Jan Kantakuzen, cesarz wschodnio-rzymski Księga ku czci Oskara Haleckiego wydana w XXV-lecie jego pracy naukowej, Warszawa 1935, s. 157-184.
• Georg Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przekład pod redakcją Haliny Evert-Kapesowej, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008, s. 487-488, ISBN 978-83-01-15268-0
• Jan Reychman, Historia Turcji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973, s. 47.
• George Christos Soulis, The Serbs and Byzantium during the reign of Tsar Stephen Dušan (1331–1355) and his successors, Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection 1984, s. 96 .
• Świat Bizancjum, t. 3: Bizancjum i jego sąsiedzi 1204-1453, pod redakcją Angeliki Laiou, Cécile Morisson, przeł. Andrzej Graboń, Kraków: Wydawnictwo WAM 2014, s. 50, ISBN 978-83-7767-802-2