Barwy broni i służb Wojska Polskiego II RP

Barwy broni i służb Wojska Polskiego II RP – opis patek, wypustek, proporczyków i otoków broni i służb Wojska Polskiego II RP.

Powołana w grudniu 1918 roku Komisja Ubiorcza opracowała projekt jednolitego polskiego munduru wojskowego. Celem odróżnienia rodzajów wojsk i służb zastosowano kolorowe patki i wypustki na kołnierzach^[1]. Barwy te powtórzono w formie poziomych pasków w odwrotnym układzie barw na rogach kołnierza płaszcza. Podwójne barwy przyznano rodzajom broni, do których w 1919 roku zaliczano piechotę, jazdę, artylerię i wojska techniczne^[a], lotnictwo, straż graniczną, żandarmerię, wojska taborowe i lekarzy wojskowych. Służby otrzymały patki barwy munduru z kolorowymi wypustkami i emblematami służby^[b].

Przy ustalaniu koloru patek i wypustek uwzględniano tradycje wojskowego ubioru narodowego. Karmazynowe wypustki przy granatowych patkach generałów i oficerów Sztabu Generalnego nawiązywały do barw wyłogów i kołnierzy mundurów generalskich od czasów Sejmu Czteroletniego^[1]. Granatowe patki piechoty z żółtą wypustką symbolicznie nawiązywały do munduru i wyłogów regimentów piechoty powstania kościuszkowskiego i listopadowego. Karmazynowe patki ułanów, karmazynowe z ciemnozieloną wypustką strzelców konnych i ciemnozielone patki z czarną wypustką artylerii oraz czarne z pasową wypustką saperów nawiązywały do barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831 rok^[1].

W 1921 roku przywrócono oficjalnie barwne proporczyki w broniach jezdnych^[2]

Barwy patek, wypustek, proporczyków, otoków, spodni i lampasów na spodniach


Grafika	Opis
	Generałowie Łapka granatowa, wypustka karmazynowa^[3]. Karmazynowe wypustki przy granatowych łapkach generałów i oficerów Sztabu Generalnego nawiązywały do barw wyłogów i kołnierzy wszystkich mundurów generalskich od czasów Sejmu Wielkiego^[1].
	Piechota, Strzelcy podhalańscy Łapka granatowa, wypustka żółta (słonecznikowa)^[3]. W granatowej barwie łapek piechoty z żółtą wypustką utrwalone zostały symbolicznie dawne barwy munduru i wyłogów najdzielniejszych regimentów i pułków piechoty od powstania kościuszkowskiego po obronę Warszawy w 1831^[1] Otok jasnogranatowy^[4] Spodnie ciemnogranatowe, lampasy żółte (słonecznikowe), wypustki żółte (słonecznikowe)
	Piechota Korpusu Ochrony Pogranicza Łapka granatowa, wypustka ciemnozielona^[5]. Otok granatowy^[6]
	Bataliony strzelców i manewrowe Łapka granatowa, wypustka seledynowa^[3]
	Bataliony ciężkich karabinów maszynowych Łapka granatowa, wypustka amarantowa^[3]
	Ułani Łapka karmazynowa^[c]. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[1]. Zobacz więcej w artykule Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego, w sekcji Barwy pułków ułanów.
	Szwoleżerowie Łapka karmazynowa, wypustka biała^[c] Zobacz więcej w artykule Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego, w sekcji Barwy pułków szwoleżerów II RP.
	Strzelcy konni Łapka karmazynowa, wypustka ciemnozielona. Karmazynowe patki (zamiast proporczyków) z ciemnozieloną wypustką strzelców konnych nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[1]^[c]. Zobacz więcej w artykule Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego, w sekcji Barwy pułków strzelców konnych.
	Jazda tatarska Łapka karmazynowa, wypustka jasnoniebieska^[c]. Na patce godło w formie półksiężyca z wpisaną gwiazdką^[7].
	Artyleria Łapka ciemnozielona, wypustka czarna. Ciemnozielone łapki z czarną wypustką artylerii nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831 ^[1]. Otok ciemnozielony^[4] Spodnie ciemnozielone, lampasy szkarłatne, wypustka szkarłatna
	Artyleria lekka Łapka ciemnozielona, wypustka czarna^[8]
	Artyleria ciężka W 1919 roku łapka ciemnozielona, wypustka czarna^[7] Łapka ciemnozielona, wypustka czerwona^[8](wypustka szkarłatna^[3])
	Artyleria przeciwlotnicza Łapka ciemnozielona, wypustka żółta^[8] (wypustka ciemnożółta^[3])
	Artyleria najcięższa Łapka ciemnozielona, wypustka malinowa^[3]
	Artyleria górska Łapka ciemnozielona, wypustka czarna
	Artyleria pomiarowa (1 i 2 Dywizjon Pomiarów Artylerii) Łapka ciemnozielona, wypustka biała^[8]
	Artyleria konna W 1919 łapka ciemnozielona, wypustka karmazynowa^[7]. W 1920 proporczyk czarno-amarantowy^[9]. W 1927 roku proporczyk czarno-szkarłatny^[8]. Otok czarny^[10].
	Artyleria zmotoryzowana Proporczyk czarno-pomarańczowy^[8]
	Saperzy (bataliony maszynowe i mostowe) W 1919 roku łapka czarna, wypustka pąsowa. Czarne łapki z pąsową wypustką saperów nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[1]. Otok czarny^[4] Spodnie ciemnozielone, lampasy malinowe, wypustka malinowa
	Pułki saperów (bataliony mostowe, elektr.) Łapka czarna, wypustka szkarłatna^[3]
	Pułki saperów kolejowych Łapka czarna, wypustka wiśniowa^[3]
	Łączność (bataliony łączności i pułki radiotechniczne) W 1919 łapka czarna, wypustka jasnoniebieska^[7]^[d]. Łapka czarna, wypustka chabrowa^[3]. Otok czarny^[4]. Spodnie ciemnozielone, lampasy chabrowe, wypustka chabrowa.
	Lotnictwo W 1919 łapka żółta^[7]. Łapka ciemnożółta^[3]. Otok ciemnożółty^[4]. Spodnie niebieskie, lampasy ciemnożółte, wypustka ciemnożółta.
	Służba uzbrojenia Łapka szmaragdowa, wypustka czarna^[3]
	Służba intendentury W 1919 patka barwy kurtki, wypustka jasnoniebieska. W 1920 patka barwy kurtki, wypustka karmazynowa. Łapka szafirowa, wypustka wiśniowa^[3].
	Lekarze Łapka wiśniowa, wypustka granatowa^[3]
	Aptekarze Łapka wiśniowa, wypustka chabrowa^[3]
	Dentyści Łapka wiśniowa, wypustka błękitna^[3]
	Lekarze weterynarii Łapka wiśniowa, wypustka ciemnozielona^[3]
	Żandarmeria W 1919 łapka pąsowa (jaskrawo-jasna), wypustka żółta. Sznury naramienne żółte^[7]. W 1927 łapka turkusowa, wypustka amarantowa^[3]. Zmienione Dz.Rozk. 29/27 na łapki szkarłatne i wypustki żółte. Otok szkarłatny^[4]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy szkarłatne, wypustka żółta.
	Służba sprawiedliwości Łapka malinowa, wypustka czarna^[3]
	Korpus kontroli Łapka czarna, wypustka szkarłatna^[3]
	Korpus oświatowy Łapka różowa, wypustka błękitna^[3]
	Korpus geografów W 1919 łapka w barwie kurtki, wypustka pąsowa Łapka czarna, wypustka biała^[3]
	Kapelani wojskowi W 1919 łapka barwy kurtki, wypustka fioletowa^[11]. Łapka fioletowa^[5]
	Kapelmistrzowie Łapka granatowa^[3]
	Tabory W 1919 łapka czekoladowo-brązowa, wypustka jasnoniebieska^[7]. Łapka błękitna, wypustka brunatna^[3]. Od 1930 proporczyk błękitny (kawaleryjski). Otok błękitny^[4]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy błękitne, wypustka amarantowa.
	Pociągi pancerne w 1919 roku łapka czarna bez wypustki^[7]. Od 1927 roku łapka ciemnozielona, wypustka wiśniowa^[3]. Od 1930 roku proporczyki trójkątne, czarne z pomarańczowym paskiem^[12]. Otok czarny^[4].
	Czołgi Łapka ciemnozielona, wypustka czarna Od 1927 roku łapka granatowa, wypustka czarna^[3]. Od 1930 proporczyki trójkątne, czarno - pomarańczowe^[12]. Otok pomarańczowy^[4]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy pomarańczowe, wypustka pomarańczowa.
	Samochody pancerne W 1919 roku łapka czarna, wypustka żółta^[7]. Od 1927 roku proporczyki typu kawaleryjskiego, czarno - pomarańczowe^[12]. Otok czarny^[4]^[10]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy pomarańczowe, wypustka pomarańczowa.
przykłady:	Oficerowie administracyjni Łapka brunatna, wypustka przypisana do rodzaju wojsk^[3]: piechota - granatowa kawaleria - amarantowa artyleria - ciemnozielona inżynieria - czarna lotnictwo - ciemnożółta uzbrojenie - szmaragdowa intendentura - szafirowa służba zdrowia - wiśniowa żandarmeria - turkusowa. Zmienione Dz.Rozk. 29/27 na szkarłatną. służba sprawiedliwości - malinowa grupa kontroli - szkarłatna

Uwagi

↑ Wojska techniczne w owym czasie to saperzy, bataliony mostowe i maszynowe, łączność, wojska samochodowe, pancerne, kolejowe i pociągi pancerne
↑ do służb zaliczano lekarzy weterynarii, korpus sądowniczy, topografów i geodetów, intendenturę, prowianturę, oficerów rachunkowych i kancelaryjnych oraz duchowieństwo
↑ ^a ^b ^c ^d W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych
↑ Radiotelegraf, telefony polowe, telefony

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
↑ Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 118.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Dziennik rozkazów MSWojsk. nr 32 z 6 października 1930 roku
↑ ^a ^b S. Komornicki, A. Jońca Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń Interpress, Warszawa 1984 s. 131
↑ Muzeum Polskich Formacji Granicznych. . .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. s. 153.
↑ Dz. Rozk. 27/20 poz. 636
↑ ^a ^b Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 6 z 24 lutego 1928 roku
↑ Przepis ubioru 1920 ↓, s. 16.
↑ ^a ^b ^c Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. s. 164 -167.

Bibliografia

Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971.
Zdzisław Żygulski (jun.), Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.
Przepis ubioru polowego wojsk polskich r. 1919. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1920.

[2] Wojska techniczne w owym czasie to saperzy, bataliony mostowe i maszynowe, łączność, wojska samochodowe, pancerne, kolejowe i pociągi pancerne

[3] służb zaliczano lekarzy weterynarii, korpus sądowniczy, topografów i geodetów, intendenturę, prowianturę, oficerów rachunkowych i kancelaryjnych oraz duchowieństwo

[niezgodność-9] W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych

[14] Radiotelegraf, telefony polowe, telefony

[CITEREFŻygulski_(jun.)Wielecki1988116-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.

[CITEREFŻygulski_(jun.)Wielecki1988118-4] Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 118.

[dr22-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku

[dr32-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Dziennik rozkazów MSWojsk. nr 32 z 6 października 1930 roku

[kom-7] S. Komornicki, A. Jońca Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń Interpress, Warszawa 1984 s. 131

[8] Muzeum Polskich Formacji Granicznych. . .

[przepub19-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919

[Gal-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. s. 153.

[12] Dz. Rozk. 27/20 poz. 636

[autonazwa1-13] Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 6 z 24 lutego 1928 roku

[CITEREFPrzepis_ubioru192016-15] Przepis ubioru 1920 ↓, s. 16.

[zeb-16] Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. s. 164 -167.

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[c]

[7]

[8]

[9]

[10]

[d]

[11]

[12]

Rodowód	Polska Siła Zbrojna Armia Polska we Francji Armia Wielkopolska Legiony Polskie Samoobrona Litwy i Białorusi Wojsko Litwy Środkowej Wojsko Polskie na Wschodzie
Naczelne władze wojskowe	Naczelnik Państwa (1918–1922) Prezydent RP (1922–1939) Naczelne Dowództwo WP Ministerstwo Spraw Wojskowych Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych Sztab Generalny (Główny) Kwatera Główna Naczelnego Wodza
Rodzaje sił zbrojnych	Wojsko Marynarka Wojenna
Formacje	Wojska Wartownicze i Etapowe (1919–1921) Korpus Ochrony Pogranicza (1924–1939) Obrona Narodowa (1937–1939)
Bronie	Piechota Kawaleria Artyleria Bronie pancerne (1937–1939) Lotnictwo Saperzy Wojska Kolejowe (do 1928) Wojska Samochodowe (do 1937) Tabory Żandarmeria
Służby	duszpasterska geograficzna intendentury inżynieryjno-saperska kolejowa remontu sprawiedliwości zdrowia weterynarii uzbrojenia lotnictwa żeglugi śródlądowej łączności etapowa jeniecka poborowa
WP w 1939	OdeB pokojowe Plan mob. „W” Mobilizacja OdeB wojenne Kampania wrześniowa Plan „Zachód” Plan „Wschód”
Inne	Bunt Żeligowskiego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego Centrum Wyszkolenia Saperów Centrum Wyszkolenia Łączności Centrum Wyszkolenia Żandarmerii Centrum Wyższych Studiów Wojskowych Fundusz Obrony Narodowej Główny Urząd Zaopatrywania Armii Instytut Wojskowo-Techniczny Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Oficerska Szkoła Topografów Placówki dyplomatyczne Wojska Polskiego II RP Rada Wojenna Rada Wojskowa Wojna polsko-bolszewicka Wojskowa Komisja Ustawodawcza Wyższa Szkoła Wojenna